PDA

View Full Version : Xoay quanh chuyện NHÂN, SINH, QUAN .


open
16-07-2009, 18:48
Nietzsche: Nhân Sinh Quan Khởi Đi từ Nguồn Gốc của Bi Kịch

Triết lý của Nietzsche, không như nhiều ngộ nhận, là triết lý lạc quan, tích cực, nhấn mạnh trên tiềm lực thăng tiến cá nhân của mỗi nhân vị như một chủ thể độc lập và tự do: tự do trong mọi lựa chọn về tư duy, luân lý và sáng tạo nghệ thuật v.v…Những kẻ cầu an hay an phận bằng lòng mãn nguyện với truyền thống, uớc lệ tiêu cực của xã hội hay dưới áp lực nó, chỉ là hành xử theo bản năng “bầy đàn”. Nietzsche gọi họ là “kẻ cuối cùng”.

Nietzsche:
Nhân Sinh Quan Khởi Đi
từ Nguồn Gốc của Bi Kịch
Đau khổ - khởi điểm của tiền đề

50216

Cuộc đời là khổ lụy. Đau khổ là sự kiện hiển nhiên của kiếp người. Nhưng phải chăng đó là nguồn gốc hay căn nguyên của mọi triết lý bi quan, yếm thế vốn bàng bạc trong các văn hóa, triết học hay tôn giáo ? Thậm chí phủ định đời sống hiện sinh, khước từ cuộc đời ? Hay cuộc đời là cơn bệnh trầm kha như Socrates và Shopenhauer quan niệm ? Câu trả lời khẳng định ngắn gọn của Nietzsche là “không” - bất luận cảnh đời nào, trong tình huống hay thân phận nào. Triết lý của Nietzsche, không như nhiều ngộ nhận, là triết lý lạc quan, tích cực, nhấn mạnh trên tiềm lực thăng tiến cá nhân của mỗi nhân vị như một chủ thể độc lập và tự do: tự do trong mọi lựa chọn về tư duy, luân lý và sáng tạo nghệ thuật v.v…Những kẻ cầu an hay an phận bằng lòng mãn nguyện với truyền thống, uớc lệ tiêu cực của xã hội hay dưới áp lực nó, chỉ là hành xử theo bản năng “bầy đàn”. Nietzsche gọi họ là “kẻ cuối cùng”2 (last man).

Nietzsche kêu gọi ta hãy can đảm trong cuộc sống hiện sinh với thái độ tích cực. Qua triết thuyết qui hồi vĩnh cửu (eternal return), Nietzsche muốn ta khẳng định cuộc sống. Nhưng làm thế nào để ta có thể yêu đời, khẳng định cuộc sống trước những biến loạn và đau khổ chồng chất, tồn tại trong cuộc đời này ? Nhất là nổi lo sợ trước sự kiện không thể tránh của cái chết rình rập, chờ sẵn cho mỗi cá nhân ? Đâu là ý nghĩa của cuộc đời ? Nói khác đi, phải chăng đời đáng sống ?

Đặt nghi vấn như thế đã hàm ngụ rằng đây là những tiền đề triết học bao quát và phổ cập, nhằm vào khả năng lý giải những khó khăn, mâu thuẫn và nghịch lý của biện chứng cuộc đời nói chung ở kiếp làm người. Nói là bao quát, vì những chủ đề liên quan tới cả triết học, luân lý và tôn giáo; phổ cập vì đây là những đề tài “muôn thuở”, cập nhật tính và siêu việt trên mọi văn hóa, thế hệ và thời đại. Tuy nhiên, nói như thế không có nghĩa là trình bày một mớ “lý thuyết suông”, trừu tượng. Cuộc đời cô đơn (phần lớn do sự lựa chọn của Nietzsche) và đau đớn kinh niên về thể chất3 (nhức đầu, đau bao tử, ói mửa v.v..) của Nietzsche đã giúp ông có cơ hội và thời giờ để phản tỉnh, tự thức về mình (Freud sau này nhận xét đại để rằng, hiếm hay hơn bất cứ ai trong đương đại cũng như mai hậu, sẽ có người ý thức và biết rõ về mình hơn Nietzsche biết về bản thân ông); đồng thời, tìm đường giải thoát cá nhân vốn dĩ quằn quại bởi những bệnh hoạn nan y; những đau khổ khắc khoải về tinh thần trước những mất mát, bi kịch định mệnh của bản thân và gia tộc (Nietzsche mồ côi cha và năm sau mất luôn cả đứa em trai sơ sinh khi ông mới lớn khoảng sáu tuổi).

Làm thế nào để Nietzsche có thể sống một cuộc sống an nhiên tự tại, chưa kể tới sự nghiệp văn chương và triết lý vĩ đại, đầy tính sáng tạo của triết gia, khi mà suốt cả cuộc đời của Nietzsche được đặc trưng hóa là những chứng nghiệm hằn học với đau khổ và hệ lụy ?

Bài khảo luận dưới đây là nỗ lực nhằm vào việc luận giải và tích hợp những tư tưởng và nhân sinh quan của Nietzsche cũng như sự phát triển của nó song hành với quá trình sáng tạo của triết gia này, khởi đi bằng tác phẩm đầu tay Nguồn Gốc của Bi Kịch (The Birth of Tragedy) và kết thúc bằng thuật ký tự sự Đây là Người 4(Ecce Homo), trước khi xảy ra biến cố thác loạn thần kinh của Nietzsche. Nhưng muốn thấu hiểu cặn kẽ, đầy đủ nhân sinh quan của Nietzsche, cần phải trưng dẫn, phân tích về bối cảnh lịch sử triết học, thế giới quan, trên căn bản của bản thể luận và siêu hình học - một tổng thể của hơn 2000 năm truyền thống văn hóa phương Tây. Nói cách khác, đó là phản ứng của ông trước những định chế và giá trị của truyền thống triết lý và tôn giáo mà Nietzsche kế thừa, trong nỗ lực tìm kiếm giải thoát đau khổ của cá nhân, của cuộc đời. Và tại sao Nietzsche “quay lưng” lại với truyền thống của mình, tìm kiếm giải pháp nơi văn hóa triết lý cổ đại Hi Lạp tiền-Socrates ?

Tôi cần mở ngoặc lớn ở đây trước khi tiến hành khai triển nội dung chủ đề của bài viết. Đó là nói về vài ngộ nhận tiêu biểu về triết gia này. Chẳng hạn, Nietzsche bị lên án là triết gia vô thần nên đáng bị gạt bỏ qua, không xứng đáng để ta đọc ; Nietzsche là người cổ vũ hay tiền thân của chủ nghĩa phát-xít, tàn bạo, vô nhân, Nietzsche là kẻ “thác loạn thần kinh” nên tư tưởng rối loạn, v.v…

Theo tôi, đây là những ngộ nhận nghiêm trọng – dù vô tình hay hữu ý với âm mưu của một “hidden agenda”, nhưng đó là nguyên cớ cản trở cho việc tìm hiểu và tiếp cận tư tưởng của Nietzsche. Sự kiện này khả dĩ giải thích lý do tại sao Nietzsche bị từ chối trong thế giới Anh ngữ (đặc biệt ở Anh quốc và Mỹ) vì động cơ chính trị, tôn giáo và thời điểm bối cảnh lịch sử (hậu Thế chiến thứ hai). Nhưng từ thập niên 1960 trở đi, nhờ công lao và nỗ lực của học giả kiêm giảng sư Walter Kaufmann, tư tưởng triết lý của Nietzsche đã được lồng vào trong giáo trình của môn triết học ở các đại học (Mỹ). Mặt khác, bản thân Nietzsche cũng đã là nhân tố đóng góp cho việc hình thành những ngộ nhận ở trên. Nietzsche là tư tưởng gia phức tạp (a complex thinker). Triết học của ông thuộc loại phi-hệ thống (non-systematic); Nietzsche coi nhẹ vai trò quyết định của lý tính (rationality), của luận lý học kinh điển (formal logics); luôn tìm kiếm những mâu thuẫn và hoài nghi về mọi giả định (assumptions) hay tiền đề triết học tồn tại, trên cơ sở của diễn dịch luận (deduction) - một truyền thống triết học duy lý khởi sinh từ thời Socrates cho tới nay. Theo Nietzsche, “Triết học là nghệ thuật đọc cho kỹ: thấu hiểu sự kiện chứ không xuyên tạc chúng bằng sự diễn giải” (A 52). Về mặt bút pháp, lối hành văn châm biếm, dí dỏm cũng như mức độ sử dụng nhiều những biểu tượng (metaphors), điển tích (đặc biệt Kinh thánh) và đoản ngôn (aphorism) đã khiến cho việc ngộ nhận trở thành phổ thông hơn.

Vài dẫn chứng: “Tất cả triết gia đều bị luận lý bạo hành” (HH 6), “Trên tối thượng, những sự thật của con người là gì ? Đó chỉ là những sai lầm không thể phủ nhận ” (GS 265); hay trong phần mở đầu tiền ngôn độc thoại (prologue) của Bên Kia Cõi Thiện và Ác (Beyond Good and Evil), Nietzsche viết: “Giả như sự thật là đàn bà, rồi thì sao ? Phải chăng bạn ắt sẽ có lý do hoài nghi rằng mọi triết gia, cho đến nay, đều chỉ là những kẻ giáo điều, kém hiểu biết về phụ nữ.” Quả là “lý luận” phi kinh điển, phi ước lệ của Nietzsche so với truyền thống diễn ngôn lý giải triết học tiêu chuẩn - ngôn ngữ trực tiếp ! Sự thật là đàn bà ? Phải chăng sự thật giống như đàn bà là biểu tượng của nét đẹp, kiều diễm, duyên dáng và quyến rũ mà các triết gia ám ảnh, say mê theo đuổi, chinh phục (will to truth) ? Nhưng với đầu óc định kiến, giáo điều (tưởng mình với khả năng của lý tính) chắc mãn sẽ khám phá và quán triệt sự thật. Trên thực tế, Nietzsche kết luận, bằng lối văn so sánh, châm biếm, bóng gió rằng họ chỉ là mộng du, kém hiểu biết về đàn bà. (Điều này có lẽ áp dụng luôn cho cả bản thân Nietzsche - một người vốn e thẹn về phụ nữ, Lou Salomé, chẳng hạn).

Về phương diện tri thức luận, Nietzsche nổi danh với phương pháp tra vấn triết học (philosophical inquiries) rất khai phóng mà tôi tạm gọi là phả hệ luận, khi điều tra, đánh giá các phạm trù triết học về nhân văn chẳng hạn như luân lý, niềm tin tôn giáo, lý tưởng chính trị, siêu hình học v.v…Phương pháp đó như thế này: thay vì xem xét, thẩm định nội dung của tiền đề, Nietzsche tìm kiếm những nghi vấn về nguồn gốc, động cơ và tư cách của tác giả của câu nói, nhận định hay tuyên ngôn; tức là tìm hiểu lý do và điều kiện nào để tác giả nảy sinh ra tư duy hay lập luận như thế. Đây là một phương pháp tân kỳ, đầy tính sáng tạo và gần như vô tiền khoáng hậu – xét trên căn bản lịch sử triết học. Chẳng hạn, khi Khổng tử cổ vũ “đạo lý trung thần”, qua lăng kính của Nietzsche, ông sẽ ít bận tâm tới nội dung của nó (Thế nào là trung thần ? Tại sao phải trung thần mới được coi là “đạo đức” ? v.v…) Thay vì thế, Nietzsche tra hỏi về bản thân cá nhân Khổng tử là ai ? Động cơ là gì, và những điều kiện xã hội, văn hóa và chính trị đặc thù nào khả dĩ phát sinh một luân lý hay triết lý như vậy ? Phải chăng kẻ phát biểu một nhận thức như thế (Khổng tử trong trường hợp này) có xung đột quyền lợi (hưởng “ơn mưa móc” của chế độ vua chúa phong kiến chẳng hạn) ? Tóm lại, bằng một phả hệ luận như thế Nietzsche khiến ta hoài nghi, ngờ vực về giá trị tự tại và khách quan của nó. Paul Ricoeur, triết gia Công giáo của Pháp, người mới qua đời gần đây, khi thẩm định về Nietzsche, đã gọi ông là “quân sư về hoài nghi” (a master of suspicion). Cuốn Phả Hệ của Luân Lý (The Genealogy of Morals) xuất bản năm 1887 của Nietzsche là chứng từ trưng dẫn phương pháp này.

Đã có quá nhiều ngộ nhận về triết gia này. Vì khuôn khổ hạn định của bài viết, tôi chỉ lược giải và chú tâm vào vài ngộ nhận quan trọng liên quan tới nội dung chủ đề thảo luận ở đây. Vả lại, nhiều ngộ nhận không đáng để ta biện giải vì ngây ngô, phi lý, ngụy tạo, thiếu căn bản lập luận - mang tính cách vu khống hay "chụp mũ" nhằm biện minh cho lập trường tôn giáo, chính trị cố hữu của mình. Chẳng hạn như qui trách tư tưởng của Nietzsche (thuyết thượng nhân, "mãnh thú vàng kim" (blond beast) v.v...) gây ra thảm kịch Holocaust của Đức quốc xã. Nietzsche qua đời năm 1900 trước khi chủ nghĩa phát-xít xuất hiện; ngay cả phong trào Đức quốc xã đã thừa nhận là "hiểu lầm" triết lý của Nietzsche. Cũng như Karl Marx không thể chịu trách nhiệm cho chính sách và hành động dã man, phi nhân của Stalin trong chế độ cộng sản ở Nga, Nietzsche cũng vậy. Kẻ đáng lên án nhất đó chính là triết gia Heidegger - người đã trực tiếp tham dự và đồng hành với chế độ và phong trào Đức quốc xã trong tư cách là viện trưởng phân khoa triết học. Khi chế độ này sụp đổ, Heidegger chưa hề một lần công khai bày tỏ hay nhìn nhận sai lầm của mình cho tới khi qua đời.

Còn Nietzsche "thác loạn thần kinh", không có gì nghiêm trọng để cống hiến ? Đây là ngụy luận ad homimen (tấn công cá nhân), thay vì luận giải hay phê phán nội dung tư tưởng của Nietzsche. Sự thật là sự thật: 2 + 2 = 4, dù là đó là phát biểu của người phu quét đường hay bạo chúa Hitler tuyên bố. Với số lượng tài liệu, bài viết và những tác phẩm nghệ thuật phim ảnh chịu ảnh hưởng triết lý của Nietzsche, tự chúng, đã đủ chứng từ cho sự kiện sáng tạo và khai phóng trong tư duy của Nietzsche.

Phần lớn những giới phê phán, lên án và chỉ trích Nietzsche đều thuộc tôn giáo (nhất là Ky-tô giáo, cách riêng Công giáo) và nhóm cực hữu tân bảo thủ (right-wing, neo-Conservativism). Thái độ cực đoan, mù quáng tấn công của họ, không chỉ không nói hơn được điều gì cả về bản thân Nietzsche, nhưng đã phơi bày, biểu hiện nhiều về động cơ và tư cách trí thức của họ. Nietzsche được nhiều người nhìn nhận là một trong số ít những người có ý thức cao độ về đức thành thật; tôn trọng sự thật. Phải chăng Nietzsche có can đảm dám nói sự thật hơn cả những kẻ luôn tuyên giảng "Thượng đế là sự thật" nhưng kém thành thật ? Phải chăng mọi nền tảng luân lý, đạo lý phải bắt đầu bằng sự thành thật (honesty) ? Jesus Christ đã từng tuyên bố: "Sự thật sẽ giải phóng bạn." (The truth shall set you free) ?

......

50217

Chữ Nhẫn, chữ mà OPEN rấty thích !

Link đầy đủ hơi dài nhưng rất chi tiết và hay, thành viên nào muốn tham khảo cứ pm cho OPEN nhé !



:D

Chào mọi người !

Trước hết OPEN xin cám ơn các thành viên vì đã xem bài này của OPEN. OPEN là một thanh niên trẻ, quá trẻ để hiểu thế nào NHÂN SINH QUAN trong cuộc sống, và trong cả việc SƯU TẦM TEM.

Nên hôm nay, OPEN xin mạo muội đưa bài này lên nhằm tham khảo cao kiến của các thành viên về các vấn đề sau :

* Thế nào là CHÂN THIỆN MĨ trong 1 bộ sưu tập tem, cũng như NHÂN SINH QUAN trong việc sưu tầm tem.

** Bộ TRIỂN LÃM làm sao để đạt được sự cân bằng trong NHÂN SINH QUAN ( hay ít ra là tạm chấp nhận được !!).

*** Giới trẻ ngày nay còn nhận biết được đâu là NHÂN SINH QUAN trong việc sưu tầm tem hay không ?

OPEN xin cám ơn mọi người nhiều nhiều lắm ạ !

Trân trọng !

OPEN.

THE GUEST
16-07-2009, 23:44
Chơi tem chỉ là một thú vui, thú tiêu khiển mà tiếng Anh gọi là hobby, tiếng ta gọi là "chơi", như chơi chim, chơi cá, chơí hoa,... Nghiên cứu triết lý làm gì cho khổ não. Mà khổ não thì dễ "mal" lắm bạn trẻ ơi. :>

Mời đọc :

http://www.sgtt.com.vn/Detail29.aspx?ColumnId=29&newsid=54207&fld=HTMG/2009/0714/54207

hoavienquanbl
17-07-2009, 13:22
Nói tóm lại, với NTD chơi tem là một thú vui cực kỳ lành mạnh và cực kỳ bổ ích. Đây là một trong những bước hướng con người tới cái CHÂN - THIỆN - MỸ.

Nói đến CHÂN - THIỆN - MỸ xin nhường lời đầu tiên cho nguoitimduong

THE GUEST
17-07-2009, 23:51
Nhà triết học nói như vầy mới thấy ghê chứ :

"...Những kẻ cầu an hay an phận bằng lòng mãn nguyện với truyền thống, uớc lệ tiêu cực của xã hội hay dưới áp lực nó, chỉ là hành xử theo bản năng “bầy đàn”. Nietzsche gọi họ là “kẻ cuối cùng”."

Ông nầy nếu chơi tem chắc không chơi tem truyền thống ! :))

dammanh
21-07-2009, 00:52
Đọc bài của Open ù cả tai,thú thực chẳng hiểu gì cả!dammanh chỉ quan tâm chữ NHẪN,đơn giản là cửa hàng có bán các chữ thì người quan tâm và mua nhiều nhât là chữ NHẪN,sau đến chữ phúc,chữ trí,chữ tâm chữ lộc v.v..Riêng chữ NHẪN khi dịch ra tiếng việt toàn thấy đi liền với chữ khác thí dụ như nhẫn nhịn,nhẫn nhục,nhẫn tâm,nhẫn nại,tàn nhẫn ..Có lẽ VIỆT VƯƠNG CÂU TIỄN là rõ nhất!còn chơi tem có cần nhẫn không?cái này hơi khó trả lời vì được nhẫn lại mất duyên!khó thật!

Nguoitimduong
21-07-2009, 01:25
Nói tóm lại, với NTD chơi tem là một thú vui cực kỳ lành mạnh và cực kỳ bổ ích. Đây là một trong những bước hướng con người tới cái CHÂN - THIỆN - MỸ.

Nói đến CHÂN - THIỆN - MỸ xin nhường lời đầu tiên cho nguoitimduong
NTD chỉ dám mạn phép đa số thành viên chơi tem ở đây nói về cái sự chơi tem thôi ạ. Như bác Khải nói, đã chơi thì chúng ta phải thoải mái, mà chúng ta thấy nó bổ ích và lành mạnh thì mới thoải mái được với nó.
NTD chỉ tiếc cho những người chơi tem mà không thấy thoải mái, đã tốn tiền mà còn chuốc lấy sự mệt mỏi vào người thì chơi làm chi. Khổ!
Còn về "CHÂN - THIỆN - MỸ" thì không dám lạm bàn ở đây kẻo người ta lại nói mình lý sự cùn nữa ...#:-s