A&T in đè 1888

[The smaller dragon]

Trong số mới nhât của tạp chí France and Colonies Philatelist của Hội FCPS ra tháng Tư 2011, có bài của một hội viên, David L. Herendeen, trình bầy các loại tem in đè giá mới tại 17 thuộc địa Pháp trong hai thập niên cuối của thế kỷ XIX. Phần thuộc địa Ðông Dương, tác giả giới thiệu hai loại tem in đè A&T giá mới 1c và 5c. Phần này tuy ngắn, nhưng đã cung hiến những chi tiết căn bản, giúp chúng ta biết được số lượng tem in đè mỗi loại và các loại dấu in đè.

Phần giới thiệu tem A&T in đè năm 1888 của David L. Herendeen tự nó đã đầy đủ ý nghĩa nên tôi chỉ dịch nguyên văn của tác giả để giúp giới chơi tem trong nước những thông tin mới nhât về dòng tem Ðông Dương thời Pháp thuộc.


Annam (Trung Kỳ) và Tonkin (Bắc Kỳ) (1888)

Một sắc lệnh ngày 21.1.1888 cho phép chế tạo những con tem đơn tại địa phưong. Sắc lệnh như sau:

Tổng Thư Ký. Xử lý thường vụ Thống Sứ Trung Kỳ và Bắc Kỳ:
Căn cứ báo cáo của Giám Ðốc Bưu Ðiện theo đó số tem dự trữ mệnh giá 1c và 5c hầu như đã cạn kiệt;
Xét rằng những tem ấy là loại sử dụng thông thường và cần thiêt là số dự trữ của chúng không thể cạn hết;
Căn cứ tình trạng khẩn cấp;
Nay quyết định:
Giám Ðốc Bưu Ðiện được phép chuyển một số lượng tem 2c, 4c, và 10c ghi dưới đây thành tem có mệnh giá 1c và 5c:
Thứ nhất, thành tem 1c, (là) 20,850 tem 2c và 30,000 tem 4c
Thứ hai, thành tem 5c, (là) 45,000 tem 10c.
Hanoi, ngày 21.1.1888
Raoul Beger
(đã ký)


Ðể sản xuất những loại in đè này kịp thời, người ta đã làm một số con dấu. Có dấu khắc bằng đồng, và có dấu khắc bằng gỗ. Có vẻ như loại in đè 1c có tới 10 con dấu khác nhau, với 8 con dấu loại A&T (hình minh họa 14a) và 1 con dấu A-T (hình minh họa 14c). Nhưng dấu in đè 5c thì chỉ có 2 loại (hình minh họa 14b). Tem nguyên thủy dùng in đè giá mới là các loại tem Thưong Mại Pháp 2c, 4c, và 10c.

Các con tem in đè này rât khác nhau vì các loại mực khác nhau và sự hao mòn của các con dấu sau khi sử dụng quá nhiều. Giới chuyên gia có thể săn tìm những loại tem in đè khác nhau của tất cả các con dấu, nhưng đối với dân chơi tem thì ý nghĩa của những khác biệt nhỏ này không quan trọng. Tem in đè theo chiều thẳng đứng, in đè ngược, và in đè hai lần theo chiều thẳng đứng mới là những tem in đè sai đáng kể.

Và đây là hình ảnh toàn bài viết về tem A&T in đè năm 1888:
132371

132372

[vnmission]

Quyết định ngày 21-01-1888 nêu trên cũng được đăng trên một số trang web, nguyên văn tiếng Pháp như sau:

Arrêté autorisant la surcharge transformant en timbres de 1 et 5 centimes, des timbres-poste de 2, 4 et 10 centimes.

Le Secrétaire général, Résident général par intérim en Annam et Tonkin:

Vu le rapport de M. le Directeur des Postes et Télégraphes rendant compte que l'approvisionnement des timbres-poste de 1 et de 5 centimes est presque totalement épuisé;

Attendu que ces timbres sont d'un usage courant et qu'il est indispensable de prévenir le manque complet;

Vu l'urgence

Décide :

M. le directeur des Postes et Télégraphes est autorisé à surcharger pour les transformer en timbres de 1 et de 5 centimes les quantités des timbres-poste de 2, 4 et 10 centimes indiquées ci-dessous :

1° En timbres de 1 centime 20.850 timbres de 2 centimes, 30.000 timbres de 4 centimes

2° En timbres de 5 centimes 45.000 timbres de 10 centimes.

Hanoï, 21 janvier 1888,
Raoul Berger

Nếu căn cứ vào văn bản này, Annam và Tonkin chỉ có 3 con tem: in đè số 1 trên tem 2c (1/2), in đè số 1 trên tem 4c (1/4) và in đè số 5 trên tem 10c (5/10). Tuy nhiên trên thực tế có ít nhất 6 tem vì giữa hai chữ “A” và “T” có thể là “&” hay dấu gạch ngang “–”. Yvert còn bổ sung một tem nữa, đó là in đè số 5 trên tem 2c (5/2), như vậy có tổng cộng 7 tem. Stanley & Gibbon không công nhận con tem 5/2 này (có thể vì không thấy văn bản quyết định), trong khi Scott cho đây là tem không phát hành, chỉ ghi chú mà không đánh số.

132434
(hình Scott)

Xem Scott, thấy tem Annam và Tonkin được đánh tới tận số 9, vì sao vậy? Tôi không có những bản Scott cũ, xong có thể căn cứ vào hình sau để suy luận:

132435
(hình in sẵn dành cho người sưu tập để đính tem lên)

Không hiểu sao Scott bịa ra được tem #4 tương tự tem #1 nhưng lại có đường gạch ở dưới? Tôi đoán có thể do một số tem bị dính hình khuôn in đè.


Theo đó, có thể tạm tổng hợp tem Annam và Tonkin theo 3 loại cat như sau:

132436

[The smaller dragon]

Tôi có vài ý kiến đóng góp thêm.

1. Muốn có thông tin chính xác nhât về con tem, không gì bằng căn cứ vào văn bản phát hành của các cơ quan hữu trách, và bằng cách có được chính con tem ấy.

2. Còn căn cứ vào catalog hay an-bum tem do tư nhân sản xuất thường dẫn người ta vào mê hồn trận không có lối thoát. Trong trường hợp các nhà sản xuất catalog và an-bum Mỹ như Scott, Pháp như Yvert&Tellier, Anh như Stanley Gibbons... sự thiếu vắng tài liệu gốc đưa họ đến sai lạc. Scott của Mỹ chẳng hạn, đã in sai ngày phát hành đầu tiên của biết bao bộ tem VNCH. Ngay trong tờ an-bum in mẫu tem, chùng ta thấy chỗ dành cho con tem thứ 6 hàng trên và con tem thứ 3 hàng dưới thật ra chỉ là một, lấy đâu ra 9 con tem A&T in đè giá mới năm 1888?!

3. Khi nhà cầm quyền Pháp tại Việt Nam cho in đè tem Annam và Tonkin giá mới thì họ dùng dấu khác nhau A&T và A-T mà catalog liệt thành mã số khác nhau thì thật cưỡng ép! Nói cách khác, chúng là những mẫu in đè khác nhau của một con tem (tức là 3, 3a, 3b...), chứ không phải là những con tem khác nhau (như 3, 4, 5...)!

4. Tóm lại, muốn biết có bao nhiêu mẫu tem trong trường hợp hai tem Annam&Tonkin in đè giá mới 1c và 5c, chúng ta chỉ nên căn cứ vào văn bản chính thức của nhà cầm quyển, thay vì tìm đến những vật phẩm của giới buôn bán rồi mất công suy luận để gỉải thích những điều bât thường, ngược với tài liệu chính quyền.

[vnmission]

3. Khi nhà cầm quyền Pháp tại Việt Nam cho in đè tem Annam và Tonkin giá mới thì họ dùng dấu khác nhau A&T và A-T mà catalog liệt thành mã số khác nhau thì thật cưỡng ép! Nói cách khác, chúng là những mẫu in đè khác nhau của một con tem (tức là 3, 3a, 3b...), chứ không phải là những con tem khác nhau (như 3, 4, 5...)!


Đề xuất của bác TSD chính là cách được Maury áp dụng. Theo đó, Annam - Tonkin chỉ có 3 tem chính:

1. In đè 1 trên tem mệnh giá 2c;
2. In đè 1 trên tem mệnh giá 4c; và
3. In đè 5 trên tem mệnh giá 10c.

Đáng chú ý, tem 3A của Maury là tem in đè 5 trên tem 2c, nhưng chữ in đè là "A - T" chứ không phải "A & T" như thường thấy bán trên mạng:

170461

Một con tem đang được nhà Behr rao bán với giá 4000 euro, theo Maury có thể là tem in đè giả:

170462

[Angkor]

Giá trị của một con tem!
Sao mà bủn rủn hết cả tay chân! Hơ hơ ^:)^
Nhưng đây lại là tin tức mới cho tem in đè khác nhau, của: A - T ; A & T