Diễn đàn/Forum VIET STAMP (VSF) - Những con tem đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Không đơn thuần là cước phí bưu chính, con tem còn là một loại hình văn hóa phẩm, chuyển tải nhiều thông điệp chính trị, văn hóa, xã hội… của quốc gia, dân tộc. Vì vậy, ngay sau Cách mạng tháng Tám, chính phủ đã cho phát hành những bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập và tự chủ. Hãy cùng nhìn lại một số dấu mốc trong lịch sử phát hành tem Việt Nam qua bài viết của tác giả Dang Van Phan trên tạp chí “Le Vietnam en marche”.

Việt Nam từng là thuộc địa của Pháp. Tem bưu chính do chính quyền thuộc địa phát hành đều in chữ “Indochine” rất rõ và được sử dụng đồng thời ở cả 3 nước Việt Nam, Lào và Campuchia.

Năm 1945, ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công và nhà nước Dân chủ Cộng hòa ra đời, chính phủ đã cho phát hành tem bưu chính Việt Nam để thay thế tem “Indochine”.

Tuy nhiên, do thực dân rục rịch quay lại tái chiếm thuộc địa, mọi nỗ lực đều tập trung vào bảo vệ nền độc lập. Việc phát hành những con tem bưu chính đầu tiên vì thế bị trì hoãn.

Cơ quan bưu chính chấp nhận in đè các chữ: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Độc lập – Tự do – Hạnh phúc và Bưu chính lên các mẫu tem “Indochine” cũ, các xê-ri tem “Pétain”, “Sports-jeunesse”, “Cité universitaire”… do chính quyền thuộc địa phát hành. Nhờ vậy mà có một lượng tem lớn, sẵn sàng sử dụng để phục vụ nhu cầu bưu chính thời đó.

Sự xuất hiện của những con tem “in đè” đã khơi dậy sự quan tâm của các nhà sưu tầm tem và giao dịch trên thị trường tem tăng mạnh.

Đợt phát hành năm 1946

Ngày 28 tháng 7 năm 1946, Chủ tịch nước ký sắc lệnh cho phép phát hành bộ tem bưu chính đầu tiên và ngày này đã đánh dấu sự ra đời của con tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.

Những con tem phát hành năm 1946 in hình Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đợt phát hành này diễn ra vào dịp kỷ niệm lần thứ nhất Cách mạng tháng Tám và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh là tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Sáng, in trên tem kích thước 26x41mm. Việc in ấn được giao cho Nhà máy in quốc gia và được in trên giấy mỏng. Đường viền răng cưa không đều.

Đợt phát hành này gồm 5 mệnh giá: 1 hào (xanh lá), 3 hào (màu đỏ), 9 hào (màu vàng), 4 hào (màu lam), 6 hào (màu tím).

Đợt phát hành năm 1949

Giống như năm 1946, trên tem vẫn in hình Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng ở tư thế khác. Kích thước tem 28x43mm.

Không có thông tin về họa sĩ vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như nhà máy in. Giấy in được sản xuất từ vỏ cây dó theo quy trình truyền thống. Giấy mỏng, không quá dai. Tem phát hành năm 1949 gồm 2 mệnh giá: 2 đồng và 5 đồng.

Đợt phát hành năm 1952

Tem in chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, bên phải là bản đồ Việt Nam và sao 5 cánh, khổ 28x41mm. Đợt phát hành này gồm 2 mệnh giá: 100 đồng và 200 đồng.

Sau đó, do cải cách tiền tệ, 1 đồng mới tương đương 10 đồng cũ, tem 100 đồng trở thành tem 10 đồng, tem 200 đồng thành tem 20 đồng. Giá mới được in đè trên mẫu cũ.

Cũng trong năm 1952, để hưởng ứng phong trào sản xuất và tiết kiệm do Đảng Lao động Việt Nam và Chính phủ phát động, cơ quan bưu chính phát hành 2 xê-ri tem mới:

– Xê-ri “sản xuất và tiết kiệm” gồm 2 mệnh giá: 100 đồng và 500 đồng.

– Xê-ri “tem dịch vụ” gồm 4 mệnh giá (tính bằng thóc): 0.6kg, 1kg, 2kg và 5kg.

Tem có kích thước 25x28mm, giấy mỏng, đường viền không đều.

Đợt phát hành năm 1954

Nhân tháng hữu nghị “Việt – Xô – Trung” diễn ra từ 18 tháng 01 đến 18 tháng 02 năm 1954 trên toàn lãnh thổ Việt Nam, cơ quan bưu chính phát hành xê-ri tem “Việt – Xô – Trung đoàn kết” (kích thước 25x45mm).

Trên tem xuất hiện chân dung các lãnh tụ của 3 quốc gia: Chủ tịch Malenkov, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Mao Trạch Đông trên nền 3 quốc kỳ.

Đợt phát hành này gồm 2 mệnh giá: 50 đồng và 100 đồng. Giấy tem chất lượng khá tốt, đường viền tương đối đều.

Tem mệnh giá 100 đồng được in lại trong năm. Giấy mỏng và đường viền đẹp.

BÙI THỊ HỆ (lược dịch)

Theo Dang Van Phan, tap chi Le Vietnam en marche, các số 13, 14 năm 1957 (TTLTQGI, SV398)

Nguồn: luutruquocgia1.org.vn