Thư báo tử
 

Lâu lắm rổi, tôi không thấy loại thư báo tử nữa.

Ðây là một tục lệ của người Pháp, khi thông báo tin tức về một người vừa qua đời thì người ta dùng phong bì viền đen bốn cạnh để gửi. Bộ sưu tập của tôi từ lâu đã có một phong bì báo tử với dấu quân bưu từ Saigon ngày 17.6.1873 và dấu hủy tem CCH.

Phong bì này cũng là chứng tích của thói quen mở phong bì của người Pháp: cắt hay xé phong bì theo cạnh nằm ngang ở trên, thay vì cắt hay xé phong bì theo cạnh thẳng đứng bên phải. Thói quen này đã làm hại con tem 25c bị cắt lẹm một phần.



Thư báo tử với dấu của đoàn quân viễn chinh gửi từ Saigon năm 1873 thì rõ ràng người chết là một binh lính hay sĩ quan Pháp. Không biết cái chết ấy do bệnh tật hay do quan quân ta giêt, nhưng sau gần 150 năm, phong bì lại lọt vào tay một người Việt thì thật là điều hãn hữu.

Loại thư này tiếng Anh hình như gọi là "mourning cover." Bác The smaller dragon làm ơn cho hỏi, chữ này dịch là "báo tử" hay "chia buồn" thì đúng nghĩa hơn? Xin cảm ơn bác!

Thư báo tử chứ! Thư phân ưu hay chia buồn thì không ai viền đen hết.

Vì nội dung là thân nhân người vưa khuất gửi báo thân bằng quyến thuộc rằng người thân của mình vưa mất. Như thư của đơn vị quân viễn chinh Pháp ở Saigon gửi "de Montesquieu" ở Paris (rồi thư tiếp chuyển đến Cherbourg vì de Montesquieu đã di chuyển đến đó) báo thân nhân (chắc là con trai?!) đã mất ở Ðông Dương. Họ "de" chứng tỏ Montesquieu thuộc gia đình quý tộc Pháp.

Năm 1998, khi Ba tôi mất thì gia đình chúng tôi gửi thiếp Cảm Tạ cũng viền đen bốn cạnh như sau:

Hay ta dịch là Báo tang cho... nhẹ nhàng, Bác ạ? :D

Ðúng rồi, "thư báo tang" theo Ngothuha231 là một từ ngữ hay lắm. Tôi có tật "call things as they are" nên có khi dùng chữ bị nặng nề. Nhưng chúng ta cần phân biệt hai trường hợp:

1. Nếu người báo là thân nhân của người vừa mất, thì gọi là "thư báo tang" cho nhẹ nhàng.
2. Nêu người báo là viên chức chính quyền thông báo cho thân nhân của người vưa nằm xuống về cái chết của người này, thì không thể gọi là "thư báo tang" được, mà phải gọi là "thư báo tử," tức là chính thức thông báo cho thân nhân của người vưa khuất về cái chết của họ! Cũng như chúng ta có giấy khai sinh, giấy khai tử...

Cháu thì đồng ý với cụm "Thư báo tử" hơn.

Còn nếu như chú muốn tìm cụm từ khác, cháu có thể nêu thêm vài cụm: Thư cáo phó, Thư cảm tạ, Thư chia buồn... :D

Thư báo tử, thư báo tang, thư chia buồn/phân ưu... là những từ ngữ Viêt Nam phong phú và chính xác cho từng trường hợp, tương ứng với danh từ mourning covers của Mỹ. Cũng như I và you, Je và vous của Âu Mỹ, mà tiếng Việt tương đương thì hằng hà sa số.

Cho nên, chúng ta không nên trói voi bỏ rọ, bó buộc sử dụng chỉ một danh từ tương đương trong tiếng Viêt để dịch danh từ mourning covers.

Phong bì báo tử hay báo tang viền đen chỉ là ước lệ của một xã hội nào đó (Pháp, Viêt -bây giờ thì hầu như không thấy ai sử dụng nữa-...). Nó không phải một điều luật quóc gia để có tính cách cưỡng hành và những hình thức chế tài. Cho nên, trong thực tế, ai muốn báo thế nào thì báo, chứ không hề có một hình thức duy nhât và bắt buộc phải theo. Khi Ông Cụ tôi mât, vì không có phong bì viền đen, nên tôi đã tự tạo Thiếp Cảm Tạ viền đen rồi bỏ vào phong bì thường khi gửi đi. Ðó cũng chỉ là sự cố gắng lưu giữ một tập tục theo truyền thống mà thôi.

Cám ơn bác RỒNG,bác VNMISSION cùng các bạn!trong năm tháng sưu tầm dammanh cũng thu thập vài cái,chưa kịp tìm hiểu nên cho vào 1 túi đề BÌ THƯ VIỀN ĐEN ,xin giới thiệu 2 cái còn lưu hình còn vật phẩm để ở BALAN,lúc này đang ở VN chưa scan cái khác được,mong mọi người thông cảm!