[Nguoitimduong]

Đến nay chưa có quy định nào của FIP và FIAP (Hiệp hội Tem Châu Á) về "thế nào là tem dị bản - dị dạng?". Còn trong thực tế, loại tem này thường hiếm và được giới sưu tập tem lùng kiếm.

Theo tôi, tem dị bản (variété) là những tem do ngẫu nhiên kỹ thuật in ấn bị sai sót có khuyết tật như: Tem in lộn chữ, đột răng lệch, thiếu hoặc thừa răng tem, thiếu mầu, in ngược, khuyết tật về đường nét, cùng một mẫu tem lại có mẫu to mẫu nhỏ khác nhau, sai hoặc khác vị trí giá tiền, thiếu chữ, có hình khá rõ sau lưng tem, thiếu một vài chi tiết trên tem...

Tem dị bản (hay dị dạng) thường được đánh giá cao trong các cuộc triển lãm vì là loại ít có, mà đã ít thì là hiếm. Thường người trưng bày để tem "đúng" bên cạnh tem dị bản kèm theo mũi tên chỉ vào nơi sai sót, làm cho độc giả thấy rõ ngay sự sai sót đó. Tem dị bản phải là do kỹ thuật in ấn sai chứ không phải do con người cố tình tạo ra như tẩy xoá, tem in thử, để cho phai màu, chấm, chữa thêm bớt làm cho sai lệch hình dạng trên tem hoặc do nhầm lẫn con số, sai ý nghĩa, không thực tế trên tem.

Vậy người sưu tập cũng như các cửa hàng bán tem chơi nên có sự hiểu biết sâu hơn về tem để phát hiện giúp các cơ quan có thẩm quyền kịp thời sửa sai, vì gần đây có kẻ trục lợi thấy tem dị bản cao giá nên đã in lậu sai lệch để lừa người sưu tập tem (như Tạp chí Tem số 42 (5/2000) đã nêu). Thiết nghĩ, ngành bưu điện cần quan tâm cử các chuyên viên đi dự hội nghị quốc tế về chống tem và các vật phẩm bưu chính giả trên thế giới và phối hợp với các cơ quan chức năng có hình thức kiểm tra kiểm soát, xử phạt nghiêm minh kẻ lừa dối in tem dị bản. Đồng thời, các cửa hàng bán tem cần trưng bày tem giả để bạn chơi tem không bị lừa.

Các nhà sưu tập tem trong và ngoài nước rất thích tem dị bản bởi loại tem này hiếm, quý, có giá trị cao hơn nhiều so với tem bình thường. Sưu tập tem dị bản ngoài cái thú có được cái mà ít người có, còn tạo cho người sưu tập hào hứng xem ngắm và phát hiện các chi tiết khác biệt dị dạng rất tinh vi. Vì thấy có tem dị bản giả, nên gần đây một số khách nước ngoài cũng nghi ngại khi tìm mua các tem dị bản của Việt Nam.

Trước đây, trình độ in ấn tem của VN còn thô sơ, toan tính của con người chưa tinh vi, nên vô tình in ra không ít tem dị bản, (như tem dị bản Điện Biên Phủ 1954 bị "bay cờ") nên người săn tìm tem dị bản thường hay tìm tem cũ, xưa. Trao đổi với ông Giám đốc XN In tem Bưu điện về "vấn đề hiện nay ta đã có kỹ thuật in ấn tiên tiến, nhưng một số người có đầu óc trục lợi, khiến rất dễ làm cho tem bị dị bản - dị dạng được không?", được ông cho biết: "Vì tem là tiền, nên trước khi in, số lượng giấy được kiểm tra chặt chẽ và in xong, KCS kiểm tra lại, nếu thấy tem có sai sót được Hội đồng cho huỷ, cắt nhỏ như bánh phở ngay!".
(Hoàng Châu Kỳ- Lao động)