Bì thư không tem
Vừa rồi anh em VS đã phân tích và giải thích bì thư không dán tem mà Dammanh đưa lên DÐ. Còn đề tài «Bì thư không tem» chưa được đề cập nên tôi muốn chia sẻ một hai chi tiết.
Tem dán trên bì thư chính là biên nhận bưu cước. Nhưng tem không phải là biên nhận độc nhất, vì còn có những hình thức biên nhận khác nữa. Ðề tài «Bì thư không tem» vì thế, chính là một phần trong ngành lịch sử bưu hoa mà chỉ một số ít dân chơi để ý đến. Nói chung, nước nào cũng có dạng bì thư không tem, tức là không phải trả cước phí, hay trả cưới phí nhưng có biên nhận không phaỉ là tem. Trong bài này, tôi giới hạn trong bưu chính của nước ta mà thôi.
Bì thư không dán tem của Việt Nam có thể liệt kê thành nhiều loại. Thứ nhất, là những bì thư nội bộ của tổ chức bưu chính. Thư chuyển phát nội bộ trong Bưu Ðiện vẫn có các loại nhãn dịch vụ hay dấu nghiệp vụ, nhật ấn... như thư thường, chỉ khác với thư thường là không trả bưu cước nên không có tem.
Hình 1: Thư bưu điện tỉnh gửi cho một cơ quan liên hệ không có tem.
Trong trường hợp thư của Bưu Ðiện gửi cho tư nhân thì vẫn không trả cước, nhưng có một dấu nghiệp vụ đặc biệt. Ðó là dấu tiếng Pháp «Service des Postes.» Dấu này đóng trên thư hay ấn phẩm gửi ra ngoại quốc.
Hình 2: Dấu «Service des Postes» đóng trên ấn phẩm gửi qua Hoa Kỳ.
Dấu «Service des Postes» cũng có dấu tương đương tiếng Việt, là «Ấn Phẩm Sự Vụ.» Dấu này hiếm, mà có cả hai dấu trên một bì thư lại càng hiếm hơn.
Hình 3: Hai dấu ấn sự vụ trên một phong bì. Phong bì này lại đặc biệt là có thêm dấu cổ động «Bienvenue au VIIè Sommet de la Francophonie. Chào Mừng Hội Nghị Cấp Cao Lần Thứ VII các Nước Có Sử Dụng Tiếng Pháp. 14-16.11.97 Hanoi-Vietnam.»
Dấu tiếng Pháp «Service des Postes» có khi lại bị một giới chức nào đó trổ tài tiếng Pháp sửa... sai thành « Poste de Services » như trong bì thư dưới đây!
Hình 4: Poste de Services!
Loại bì thư không có tem thứ hai là bì thư... không có tem! Bưu cước vẫn thu đầy đủ, nhưng Bưu Ðiện lại không dùng tem mà lại ghi nhận bưu cước bằng một con số. Xin xem hình số 5.
Hình 5: Thư gửi sang Hoa Kỳ có bưu cước là 4400 đóng dấu bằng con số.
Loại bì thư không có tem thứ ba là bì thư Ðã Thu Tiền. Tức là nhân viên Bưu Ðiện đã thu đủ cước phí nhưng không phát tem cho người gửi dán trên phong bì. Thường thì bì thư loại này có hai con dấu, một là dấu «Ðã Thu Tiền» và hai là một con số, như số 00160 và 6373 trong hai bì dưới đây. Thêm vào là một hàng số viết tay của nhân viên Bưu Ðiện, như hàng số 623/8SG và 1977/11SG trong hai bì này.
Hình 6: Hai bì thư Ðã Thu Tiền.
Ðồng dạng với bì thư Ðã Thu Tiền là bì thư Ðã Thu Cước. Tức là dấu «Ðã Thu Tiền» bị thay bằng dấu «Ðã Thu Cước.»
Hình 7: Bì thư Ðã Thu Cước
Ðặc biệt, dấu «Ðã Thu Cước» còn được sử dụng làm nhật ấn, tạo thành một nhật ấn đẹp và hiếm trong dòng tem CHXHCNVN như dưới đây.
Hình 8: Nhật ấn Ðã Thu Cước.
Loại bì thư không tem thứ tư là bì thư Taxe Percue (mẫu tự C trong chữ Pẻcue viết có ngoặc ở dưới) , thật ra cũng chỉ là loại bì thư đã thu tiền hay đã thu cước. Sự khác biệt hỉ là ngôn ngữ: Taxe Percue tiếng Pháp có nghĩa là Thuế (tức là cước phí) Ðã Thu.
Hình 9: Bì thư Taxe Percue.
Tôi nhận thấy dấu Taxe Percue chỉ áp dụng cho ấn phẩm của cơ quan bưu chính, còn thư của tư nhân thì Taxe Percue được viết tắt, thành dấu T.P. như sau.
Hình 10: Bì thư T.P.
Cuối cùng, thứ năm là thư không tem nhân ngày Bưu Chính Thế Giới. Trong năm năm 1996-2000, thư trong nước nặng không quá 20g được miễn bưu cước, gọi là «Ngày không tem!» Từ năm 2001 trở đi, vẫn có dấu «Ngày Bưu Chính Thế Giới. 9.10...» nhưng thư phải dán tem, tức là không còn được miễn bưu cước. Năm 2001 vẫn lẻ tẻ có thư không dán tem đi thoát, nhưng phần lớn là bị phạt gấp đôi bưu cước, tức là thay vì bưu cước 400đ, phải phạt 800đ.
Hình 11: Bì thư Ngày Bưu Chính Thế Giới đầu tiên, 1996
Hình 12: Bì thư Ngày Bưu Chính Thế Giới năm 2001 không còn miễn tem, bị phạt.
Hy vọng sự chia sẻ này giúp Dammanh và các anh chị em trong Diễn Ðàn phần nào thấy thêm giá trị của một đề tài sưu tầm mà trước nay hầu như không ai để ý.