Một họa sĩ đam mê với vàng, với vẻ đẹp phụ nữ và tràn đầy dục vọng, ông là Gustav Klimt. Tranh ông đương thời bị lên án, bị phá nát, nhưng ngày nay hậu thế sẵn sàng trả hàng chục, hàng trăm triệu đô la để được sở hữu.
Gustav Klimt (1862 – 1918) là một họa sĩ người Áo theo trường phái tượng trưng. Tranh của ông đặc trưng với chủ thể lớn là vẻ đẹp thể xác của người phụ nữ. Theo đó, Klimt thể hiện sự cuốn hút trong vẻ đẹp của người phụ nữ bằng những nét vẽ chân thật, thoát khỏi sự ước lệ và lý tưởng hóa của những họa sĩ thuộc thế hệ trước.
Gustav Klimt là người con thứ hai trong một gia đình có 7 anh chị em. Ông và hai em trai đều có năng khiếu nghệ thuật từ nhỏ. Cha ông – Ernst Klimt là một thợ kim hoàn, chuyên chạm khắc những đồ trang sức bằng vàng. Mẹ ông - bà Anna Klimt cũng có năng khiếu với âm nhạc, trong cuộc đời, bà luôn có một ước mơ được trở thành nhạc công chuyên nghiệp.
Klimt từ nhỏ đã sống trong nghèo khó nhưng ông vẫn được cha mẹ tạo điều kiện ăn học đàng hoàng. Ông từng theo học trường Mỹ thuật – Điêu khắc ở thành phố Viên của Áo. Ban đầu, Klimt tuân thủ theo những chuẩn mực sáng tác truyền thống được học ở trường, những tác phẩm của ông mang đậm chất cổ điển.
Cho tới năm 1892, khi lần lượt cha và một người em trai của Ernst qua đời, lúc này ông phải chịu trách nhiệm chu cấp cho mẹ, những đứa em còn chưa thể tự lập và gia đình nhỏ của cậu em. Đây được coi là bi kịch cả về tình cảm và vật chất đối với Klimt. Nó đã ảnh hưởng tới góc nhìn nghệ thuật của ông. Kể từ đây, ông phát triển phong cách nghệ thuật mới, mang đậm màu sắc cá nhân, tôn thờ chủ nghĩa phồn thực.
Trên thực tế, mười lăm tuổi Klimt mới bắt đầu học vẽ và chỉ dự định trở thành giáo viên dạy họa, song giáo sư Laufberger đã phát hiện tài năng và hướng Klimt đi theo hội họa. Những năm đầu, Klimt chỉ trang trí sân khấu và bảo tàng ở Vienna, nhưng cũng chính nghề này về sau đã ảnh hưởng không nhỏ đến hội họa của ông. Tranh của ông mang đậm yếu tố trang trí với những mảng màu rực rỡ, thậm chí được dát vàng.
Thời kỳ đầu vẽ tranh, Klimt theo khuynh hướng ấn tượng mới và đây là lúc ông vẽ những tranh phong cảnh đẹp nhất của mình. Thế kỷ XX, Klimt chuyển sang vẽ phụ nữ và tình yêu, thậm chí dường như chỉ vẽ chủ đề này cho tới cuối đời. Đây cũng là chủ đề quan trọng nhất trong sự nghiệp sáng tác của ông, làm nên một Gustav Klimt bất tử trong lịch sử hội họa hiện đại và có lẽ khiến ông trở thành một trong vài tác giả mỹ thuật được yêu thích nhất.
Các tác phẩm của ông toát lên vẻ thanh lịch, yêu kiều và quyến rũ. Sự sáng tạo trong tranh của ông gần gũi với cả phương Đông lẫn phương Tây. Klimt cũng hòa nhập được giữa cách diễn tả khối và trang trí khái quát thành sự tương phản của cái thật và cái ảo
Bức "Judith" với nhiều chi tiết dát vàng ở phần nền
“Tai nạn nghề nghiệp” lớn nhất trong sự nghiệp của Klimt xảy ra vào năm 1894. Khi đó, Klimt được mời vẽ ba bức tranh để trang trí trên trần của tòa sảnh chính thuộc trường Đại học Viên. Khi hoàn thành, ba bức tranh được mang tên Vật lý, Dược và Luật. Chúng đã bị phê phán dữ dội vì xu hướng nghệ thuật cực đoan và bị coi là những tác phẩm “khiêu dâm”.
Sau đó, ông vẽ bức “Nuda Verita” (1899) như một bản tuyên ngôn mạnh mẽ về phong cách nghệ thuật mới mà mình theo đuổi. Trong đó, một người phụ nữ tóc đỏ khỏa thân nắm trong tay một chiếc gương mà ông gọi là “chiếc gương sự thật”, trên đầu cô là lời trích dẫn của triết gia người Đức Friedrich Schiller: “Nếu bạn không thể làm hài lòng đa số, hãy làm hài lòng thiểu số. Làm hài lòng đa số thật tệ hại.”
Một giai đoạn nổi bật trong sự nghiệp sáng tác của Klimt là “Giai đoạn Hoàng kim”. Các sáng tác thời kỳ này nhận được nhiều đánh giá tích cực của giới phê bình. Nhiều bức sử dụng những lá vàng ròng làm chất liệu. Nổi tiếng nhất là hai bức “Portrait of Adele Bloch-Bauer I” (Chân dung nàng Adele Bloch-Bauer I, vẽ năm 1907).
Klimt đã dùng hầu như khắp tranh toàn vàng, làm nổi bật chân dung một phụ nữ sang trọng, đôi mắt to mơ màng, đôi môi hé mở quyến rũ. Xung quanh bức chân dung, Klimt đã tổ chức chia cắt thành những mảng hình to, nhỏ hài hòa, tạo nên tổng thể sang trọng. Cái siêu phàm của ông là sắp xếp khéo léo những miếng vàng giống nhau tạo cảm giác có hơi nóng, hơi lạnh khác nhau mà vẫn hài hòa. Bức tranh này đã làm xôn xao giới mỹ thuật hồi tháng 6.2006 khi nó bán được với giá cao nhất từ trước đến nay - 135 triệu USD, “hất cẳng” bức tranh cao giá nhất ngự trị từ năm 2004 Chàng trai với chiếc tẩu thuốc (104 triệu USD) của Picasso
và
“The Kiss” (Nụ hôn, 1907).
Người ta thường nói rằng, vì cha của Klimt là một người thợ kim hoàn chuyên chạm khắc những đồ trang sức bằng vàng nên Klimt từ nhỏ đã bị “ám ảnh” bởi vẻ đẹp lấp lánh của vàng. Ông coi đó là chất liệu tuyệt mỹ và nhờ những kỹ thuật tiếp thu được từ cha, ông đã cho ra đời những tác phẩm độc đáo và đắt giá hàng đầu thế giới.
Bức “The Kiss” (Nụ hôn) được coi là sáng tác đỉnh cao trong sự nghiệp của Klimt. Trong đó, ông dùng những lá vàng dát lên nhân vật. Ngày nay, “The Kiss” được coi là một trong những biểu tượng cho hội họa thế kỷ 20. Nó đã “tóm tắt” tình yêu trong một hình ảnh tuyệt đẹp. Vẻ say mê trên khuôn mặt người phụ nữ, vòng tay bảo vệ đầy tôn kính như đang ôm một nữ thần của người đàn ông đã cho thấy một tình yêu hoàn hảo. Chưa có bức tranh nào diễn tả tình yêu lại thành công rực rỡ như thế - hạnh phúc lan tỏa khắp không gian tranh, chiếc áo người đàn ông với những hình vuông, chữ nhật, người phụ nữ tìm được điểm tựa say đắm đón nhận tình yêu trong chiếc áo của những hình tròn và xoắn ốc, mặt đất đầy hoa tung hô cho tình yêu đôi lứa. Đường nét quyện vào nhau, màu sắc trang trí tràn ngập và tình cảm nồng nàn. Tính tượng trưng và trang trí đã tạo nên trường phái hội họa thành Vienna. Hiện Nụ hôn đang được trưng bày tại gallery Osterreichische trong cung điện Belvedere ở Vienna. Tác phẩm nổi tiếng này đã trở thành một trong những biểu tượng của nước Áo, nên vào tháng 11.2003, Ngân hàng Trung ương Áo đã phát hành đồng vàng 100 euro với hình ảnh Nụ hôn.
Nhưng bức tranh thể hiện rõ nhất phong cách vẽ của Klimt phải kể đến “Danae”. Nó hội tụ cả sự đam mê với vàng, với vẻ đẹp của phụ nữ và dục vọng trong tính cách Klimt. Nàng Danae là một nhân vật tồn tại trong thần thoại Hy Lạp. Danae là con gái của vua Acrisius xứ Argos. Vì không có con trai nối dõi nên Acrisius tới hỏi một nhà tiên tri liệu có thể thay đổi điều này không.
Nhà tiên tri bảo rằng nhà vua sẽ bị chính cháu trai, con của nàng Danae giết chết. Khi đó, Danae chưa lấy chồng, để tránh việc Danae sinh con, nhà vua đã nhốt cô vào một tòa tháp. Thần Dớt biết chuyện đã tới thăm nàng công chúa xinh đẹp. Ngài hóa thành một cơn mưa vàng và tình tự với Danae khiến nàng có mang. Sau đó, đứa con trai của họ là Perseus đã ra đời.
Vào đầu thập niên 1890, Klimt gặp Emilie Louise Floge và người phụ nữ này trở thành người đồng hành trong suốt cuộc đời ông. Tuy vậy, bên cạnh Floge, Klimt vẫn qua lại với rất nhiều phụ nữ khác. Mối quan hệ giữa ông và người bạn gái chính thức vẫn luôn là điều gây tranh cãi trong giới nghiên cứu tiểu sử.
Họ cho rằng giữa Klimt và Floge tồn tại một thứ tình cảm không chỉ đơn thuần là tình yêu mà còn là tình bạn, sự ngưỡng mộ. Họ dành cho nhau những khoảng trống riêng tư trong cuộc đời. Klimt là cha của ít nhất 14 đứa con và cho tới nay, người ta vẫn không biết con số thực chất là bao nhiêu.
Năm 1918, Klimt qua đời vì một cơn đột quỵ. Ông ra đi để lại rất nhiều bức tranh chưa được hoàn tất. Hiện nay, tranh của Klimt nằm trong top những tác phẩm đắt giá nhất trên thị trường. Năm 2003, một tác phẩm của ông được bán với giá hơn 29 triệu đô la, mở ra thời kỳ hậu thế bắt đầu chuộng tranh Klimt. Những bức sau này mang thương hiệu Klimt cũng đều được bán ở mức hàng chục triệu đô la. Nổi tiếng nhất là bức “Chân dung nàng Adele Bloch-Bauer I” từng được trả giá tới 135 triệu đô la.
Ông là một trong mười họa sỹ vĩ đại nhất thế kỷ 19 (đầu thế kỷ 20) do tạp chí Times bình chọn.
ST