[Poetry]

Chà vá chân nâu

(Pygathrix nemaeus)

Họ: Khỉ (Cercopithecidae)

Bộ: Linh trưởng (Primates)

Mô tả:

Thân hình thon mảnh. Bộ lông nhiều màu. Đỉnh đầu, trán màu đen. Mặt, cằm trắng nhạt, lông dầy lên ở quanh mặt tạo thành vòng mặt. Vùng dưới mắt, dưới họng, cổ, ngực màu hung đỏ rực rỡ. Lưng màu xám nhạt, hoặc lốm đốm trắng xám. Vai màu xám đen. Chân, tay rất dài. Cánh tay, bàn tay màu xám nhạt, các ngón tay màu đen. Đùi màu đen, ống chân màu nâu đỏ thẫm. Mu bàn chân và các ngón màu đen. Đuôi rất dài, lông màu trắng.

Sinh học:

Thức ăn chủ yếu của chà vá chân nâu là quả cây rừng, lá nõn cây, ngô khoai, sắn và rau xanh trên nương rẫy. Mỗi năm đẻ 1 con. Chà vá chân nâu con xuất hiện trong đàn vào mùa xuân đầu mùa hạ.

Nơi sống và sinh thái:

Sống trong rừng già, rừng nguyên sinh trên núi cao 500-1.000 m so với mặt biển. Vùng hoạt đông kiếm ăn cả ở rừng thứ sinh, rừng thưa, rừng hỗn giao trong thung lũng trên núi thấp, nương rẫy. Chà vá chân nâu sống thành đàn 5-10 con, có đàn đông tới 20-30 con. Mỗi đàn có vùng sống hoạt động riêng tách biệt tương đối với các đàn khác. Hoạt động ban ngày vào hai buổi sáng và chiều tối. Buổi trưa và đêm nghỉ ngơi, trú ẩn trên cây cao, trên mỏm đá, hoặc trong hốc đá khi trời lạnh.

Phân bố:

Việt Nam: Từ Thanh Hóa (19030 độ vĩ bắc) dọc dãy Trường Sơn tới Gia Lai, Kontum , Đắc Lắc, Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé, Tây Ninh.

Thế giới: Đảo Hải Nam, Lào, Campuchia.

Giá trị khoa học:

Loài thú hiếm, phân bố hạn chế ở một số nước. Sách đỏ thế giới xếp chà vá chân nâu vào bậc E.

Tình trạng:

Ở nước ta những năm trước đây, chà vá chân nâu gặp phổ biến ở nhiều vùng thuộc Hà Tĩnh (Kỳ Anh, Hương Khê), Quảng Bình (Lệ Thủy, Bố Trạch, Tuyên Hóa). Trong nhiều năm do săn bắn bừa bãi, khai thác rừng quá mức, chà vá chân nâu ngày càng trở nên hiếm.

Mức độ đe dọa: bậc E.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cấm tuyệt đối không được bẫy bắt, săn bắn. Tạm ngừng khai thác rừng ở một số khu vực còn chà vá chân nâu sinh sống. Nuôi chà vá chân nâu ở vườn quốc gia để nhân giống giữ nguồn gien.

Tài liệu dẫn: Sách Đỏ Việt Nam trang 45.