Theo dõi những trao đổi về con dấu của dòng tem VNCH trong Mục này, tôi thấy hiện có nhiều ngộ nhận. Vì vậy, tôi nhắc lại vài chi tiết chính về diễn tiến dấu Ngày Phát Hành Ðầu Tiên (NPHÐT) VNCH như sau.
Dấu NPHÐT của dòng tem VNCH bắt đầu xuất hiện với bộ Con Phụng ngày 7.9.1955. Có hai dấu: Việt và Pháp.
Hình 1
Từ đó cho đến bộ Ngày Viễn Thông Thế Giới 17.5.1973, chỉ có Bưu Ðiện Trung Ương tại Sài Gòn là có dấu NPHÐT. Tuy nhiên, có vài trường hợp ngày phát hành được tổ chức ở hai nơi với hai dấu NPHÐT khác nhau. Trường hợp thứ nhất xảy ra vào năm 1959. Năm ấy, phong trào Hướng Ðạo Việt Nam tổ chức cuộc họp bạn HÐ toàn quốc, lấy tên là trại Phục Hưng, vào cuối tháng 12.1959. Nhân dịp này Bưu Ðiện VNCH cho phát hành bộ HÐ ở hai địa điểm. Một là Bưu Ðiện Trung Ương Sài Gòn theo truyền thống, với dấu
“Họp Bạn Hướng Ðạo Toàn Quốc. Saigon...”
Hình 2
Và hai là tại đất trại Phục Hưng, tức công viên quốc gia Trảng Bom, Biên Hòa với dấu
“Trảng Bom Họp Bạn. Việt Nam...” FDC dấu Trảng Bom hiếm hơn FDC dấu Sài Gòn. Còn phong bì có cả hai dấu thuộc loại hiếm qúi.
Hình 3
Trường hợp thứ hai là vào năm 1971, khi lễ cấp phát bằng khoán ruộng cho nông dân theo luật Người Cầy Có Ruộng đưoc tổ chức tại An Giang thì bộ NCCR 1971 đóng dấu NÐT An Giang.
Hình 4
Trường hợp thứ ba là năm 1972 tiếp theo, cũng bộ NCCR được phát hành tại Biên Hoà. Kỳ này, có hai dấu NÐT, một ở Sài Gòn và một ở Biên Hòa. Phong bì có cả hai dấu nay là loại hiếm.
Hình 5
Và trường hợp thứ tư là bộ NCCR 1974 được phát hành tại Vũng Tầu. Kỳ này, có hai dấu NÐT, một ở Sài Gòn và một ở Vũng Tầu. Phong bì có hai dấu cũng là loại ngày nay khó tìm.
Hình 6
Trong những năm 1955-1973, dân chơi tem các tỉnh muốn có FDC bắt buộc phải lên Sài Gòn, rất phiền toái và tốn kém. Họ ta thán về sự bất công kéo dài. Vì thế, thể theo lời yêu cầu của họ, Tổng Nha Bưu Ðiện đã cho phép các bưu điện tỉnh cũng có dấu NPHÐT kể từ bộ Phát Triển Quốc Gia, phát hành ngày 6.11.1973. Tổng cộng có sáu (6) bưu điện được phép đóng dấu NPHÐT là Huế, Ðà Nẵng, Nha Trang, Ðà Lạt, Sài Gòn, và Cần Thơ. Sáu bưu điện này được chọn lựa trải dài theo lãnh thổ VNCH nên rất tiện lợi cho dân làng tem: Huế và Ðà Nẵng thuộc Vùng I Chiến Thuật, Nha Trang và Ðà Lạt thuộc Vùng II Chiến Thuật, Sài Gòn thuộc Vùng III Chiến Thuật, và Cần Thơ thuộc Vùng IV Chiến Thuật.
Tình trạng này kéo dài và bộ tem VNCH cuối cùng có nhiều dấu NPHÐT là bộ Người Cầy Có Ruộng ngày 26.3.1975.
Hình 7
Nhưng dấu NPHÐT cuối cùng của dòng tem VNCH lại là ngày 25.4.1975. Ðây là nhật ấn đánh dấu ngày đầu tiên phát hành con tem Phát Triển Quốc Gia sửa giá 8đ thành 10đ mầu đỏ.
Hình 8
Vì thế, trong thời gian truớc tháng 11. 1973, chúng ta chỉ có dấu NPHÐT Sài Gòn mà thôi, trừ vài trường hợp đặc biệt đã được đề cập ở trên. Trong thời gian ấy, Bưu Ðiện đã làm nhiều con dấu để dân chơi tem sử dụng trong ngày phát hành đầu tiên. Sau này, theo như trí nhớ và sự chia sẻ của Nam-hoa1 thì dân chơi tem không còn được tự ý đóng dấu nữa, mà phải xếp hàng chờ nhân viên Bưu Ðiện đóng dấu. Ðiều này tôi không rõ vì từ giữa thập niên 1960 thì tôi không còn đến Bưu Ðiện Sài Gòn làm FDC nữa.
(TB. Tôi sửa vài chi tiết sai trong bài mà Tem-truyen-thong đã rất lịch sự và tế nhị thông báo riêng cho tôi biết. Cám ơn Tem-truyen-thong. TAT)