Ngày 21 tháng 4

[Poetry]

Huỳnh Thúc Kháng (1875-1947), nhân sĩ yêu nước, học giả, thời trẻ có tên là Huỳnh Hanh, tự Đới Sanh, hiệu Minh Viên, quê làng Thạch Bình, tổng Tiên Giang Thượng, tỉnh Quảng Nam (nay là huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam).

Ông sinh ra trong một gia đình Nho học. Đỗ tiến sĩ năm 1904 nhưng ông không ra làm quan, ở nhà đọc tân thư. Ông nhiệt thành yêu nước, thương dân, kết bạn thân tình với Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Trần Quý Cáp. Ông là người đứng đầu phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ hồi đầu thế kỷ XX. Năm 1908, phong trào chống thuế nổ ra, ông bị Pháp bắt và kết án tù chung thân, đày đi Côn Đảo đến năm 1921 mới được trả tự do.

Năm 1925, ông được cử làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung Kỳ. Trong 3 năm hoạt động trong Viện, ông cương quyết tranh đấu trong nghị trường, rồi nhân chống lại viên khâm sứ Pháp, ông từ chức và sáng lập ra tờ báo "Tiếng Dân". Ông làm Chủ nhiệm kiêm Chủ bút báo này tại Huế từ tháng 10-1927 đến tháng 5-1943 với các bút danh: Sử Bình Tử, Tha Sơn Thạch, Xà Túc Tử... Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), phát xít Nhật mời ông lập nội các mới nhưng ông đã khẳng khái từ chối hợp tác.

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông được cử làm Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Chính phủ Liên hiệp Kháng chiến Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp đàm phán năm 1946, ông được trao quyền Chủ tịch nước. Ông cũng là một sáng lập viên và là Hội trưởng Hội Liên hiệp Quốc dân Việt Nam (Liên Việt). Bắt đầu cuộc Toàn quốc kháng chiến, ông được Chính phủ đặc phái vào liên khu V công tác và do tuổi cao sức yếu, ông đã lâm bệnh và qua đời tại Quảng Ngãi ngày 21-4-1947, thọ 71 tuổi. Nhân dân Quảng Ngãi tôn kính an táng ông trên núi Thiên Ấn. Một số tác phẩm chính của ông là: Thi tù tùng thoại, Thi văn với thời đại, Phan Tây Hồ lịch sử, Trung Kỳ cự sưu ký...

Ngày 21-04-1997, Bưu chính Việt Nam phát hành bộ tem "Kỷ niệm 50 năm ngày mất cụ Huỳnh Thúc Kháng".