Rắn đầu

[ThinhVuongVu]

Năm Quý Tỵ đã đến từ lâu ,chợt nhớ bài thơ RẮN ĐẦU BIẾNG HỌC của LÊ QÚY ĐÔN (1728-1784)đọc cho đỡ buồn 5 ngày nghỉ mà không biết đi đâu

Bài thơ này có nét độc đáo , mỗi câu thơ ẩn chứa một vài hình ảnh con rắn hay vật bò sát ,kiểu chơi chữ này nhằm diễn tả sự lười biếng của học trò ngày trước .
Thưở xưa cha ông ta hay nói : Nhất quỷ , nhì ma , thứ ba học trò
Quỷ ma chẳng ai thấy , chỉ thấy toàn trò cứng đầu phá phách , nghịch ngợm...
Như thế học trò kiêm luôn 3 hạng : nhất, nhì , ba

Vâng chính là đây :

Chẳng phải "liu điu" vẫn giống nhà!
"Rắn đầu" biếng học quyết không ( chẳng ai ) tha
Thẹn đèn "hổ lửa" đau lòng mẹ,
Nay thét "mai gầm" rát cổ cha.
"Ráo" mép chỉ quen tuồng lếu láo,
"Lằn lưng " cam chịu vết roi tra (da).
Từ nay( rày) "Trâu" Lỗ xin siêng ( chăm) học,
Kẻo "hổ mang" danh tiếng thế gia !

Câu 1: rắn có tên là liu điu , nghe cái tên con rắn là biết ngay cái sự lờ vờ , chậm chạp , uể oải của các trò làm biếng
Câu 2: chơi chữ “rắn đầu” thể hiện sự khó dạy bảo , bản chất của các trò phá phách
Câu 3: con rắn hổ lửa.
Câu 4: con gắn mai gầm
Câu 5: con rắn ráo , ( ráo mép : các trò không hoc bài , làm bài luôn luôn dẻo miệng đủ lý do bào chữa cho bản thân )
Câu 6: con thằn lằn rắn mối
Câu 8: con rắn hổ mang.

Hay nhất là 2 câu :

" Thẹn đèn "hổ lửa" đau lòng mẹ,
Nay thét "mai gầm" rát cổ cha. "

thâm thuý và sâu sắc , tác giả mượn hai hình ảnh con rắn diễn tả được nỗi bận tâm , lo lắng của cha mẹ cho con cái trong việc học tập .Ngày nay các bậc phụ huynh còn đau lòng hơn nữa , khi bỏ ra núi tiền chạy trường ,tiền thuê gia sư dạy thêm mà con học vẫn không ra gì



Qua bài thơ RẮN ĐẦU BIẾNG HỌC của Lê Quý Đôn , ta thấy trong văn học gian dân có nhiều kiểu chơi chữ phong phú mà ngôn ngữ các nước khác không có được .Trong tiếng Anh , tiếng Pháp ... có các kiểu chơi chữ (play on words) , ( jeu de mots ) nhưng không độc đáo bằng tiếng Việt.

Thí dụ :
Mượn đồng âm :

Vợ cả, vợ hai, cả hai vợ đều là vợ cả
Chồng tất, chồng vớ, hai chồng đều là chồng tất.

Mượn đồng âm và nói lái :

Bạn học SINH VẬT , hết học SINH thì VẬT , xong VẬT thì SINH , SINH xong VẬT tiếp

Mượn hình ảnh :

Bánh không chân sao lại gọi bánh bò
Cá không giò sao nói là cá leo ..

Cô gái H'mông bên bếp lửa
Chàng trai Mường Tè cạnh gốc cây

Còn về cách nói lái và đối câu thì HỌ không bằng chúng ta một góc .
Thí dụ
Kiểu nói lái :

Chợ Thủ Đức năm canh thức đủ
Bạn Hiền ta trở lại HÀ TIÊN .

Mỗi độ xuân sang chả có gì (chỉ có già)
Giàu sang, keo kiệt để mà chi? (.đ.. mẹ cha) .

Cụ ngoài thất thập chưa đeo kính
Tôi mới ngũ tuần kính đã đeo .

Dân muốn qua cổng làm công quả
quan thích qua đồng ẵm quà đông .

Lũ quỷ nay lại về luỹ cũ
Thầy tu mô Phật cũng thù Tây.

Sưu tập dày công , công rày tiêu sập .

Chuyên gia hàng đầu sao ra chuyện đầu hàng ? .