Ngày 29 tháng 01

[Poetry]

Kỷ niệm ngày mất của Trần Tế Xương (05-09-1870 – 29-01-1907)

Trần Tế Xương, tên khai sinh là Trần Duy Uyên, hiệu Mặc Trai, tự Mộng Tích, đến khi thi Hương mới lấy tên là Trần Tế Xương, thường gọi là Tú Xương là nhà thơ trào phúng Việt Nam. Ông sinh ngày 05-09-1870 tại làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định (sau đổi thành phố Hàng Nâu; nay là phố Minh Khai thuộc phường Vị Xuyên, thành phố Nam Định). Nhiều lần ông đi thi chỉ đỗ Tú tài nên gọi là Tú Xương. Ông là người rất thông minh, thích trào lộng, tính phóng khoáng, hào hoa nhưng cũng giàu suy tư. Cuộc đời lận đận về đường khoa bảng, tám khoa thi đều hỏng nên dấu ấn thi rớt in đậm nét trong tiềm thức của Tú Xương. Có thể nói, việc hỏng thi và cảnh nghèo của gia đình là nguồn đề tài phong phú trong sáng tác của Tú Xương.

Sinh thời, ông nổi tiếng hay Nôm tới mức được coi là một trong hai món đặc sản của tỉnh Nam ("ăn chuối ngự, đọc thơ Xương"). Thơ văn ông thường "xuất khẩu thành chương", đọc cho bạn bè nghe mà không ghi chép. Sau này, các nhà sưu tầm mới sưu tập lại, in thành sách, có sách 100 bài, có sách 150 bài, có sách gần 200 bài, lẫn với thơ của người khác. Trần Tế Xương được xem như người khai sáng dòng thơ trào phúng Việt Nam, mặc dù trước ông đã có người làm loại thơ này. Thơ Trần Tế Xương phong phú, đa dạng, biến ảo, trong đó nổi lên giọng cười cay độc, thường được xem như phong cách riêng, với một trình độ ngôn ngữ nghệ thuật từng được mệnh danh là "thần thơ thánh chữ". Thơ Trần Tế Xương ghi lại trung thực và sâu sắc bộ mặt xã hội Việt Nam trong buổi đầu của chế độ thực dân nửa phong kiến. Có được thành công đó là do tiếng cười Tú Xương là tiếng cười ra nước mắt, tiếng cười đau đời, đứt ruột, nát gan. Ông mất ngày 29-01-1907 (cũng có tài liệu ghi ngày 20-01-1907) tại làng Địa Tứ, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định, khi mới 37 tuổi.