Tem Việt Minh

[Nguoitimduong]

Trong quá trình biên dịch bài "Theo dấu những con tem Liên khu V giả" NTD có dịp nhìn thấy những con tem Việt Minh này.

Lúc đó thắc mắc ghê gớm nhưng chẳng biết hỏi ai. Nhân khi lục tìm trên mạng thì may mắn thay đọc được bài viết của bác Trần Quang Vỹ trên VDC.
Xin giới thiệu cùng các bạn :

Có hay không tem Việt Minh...

Tạp Chí Tem số 3 (tháng l/7/1993) có bài viết về tem Việt Minh để bạn đọc tham khảo, nhưng suốt hơn 6 năm không có một ai lên tiếng, cho đến Tạp chí Tem số 39 (tháng 11/1999) tác giả Đoàn Quang Vinh viết bài "Có hay không tem Việt Minh truớc Cách mạng Tháng 8/1945", đưa lên hình hai chiếc phong bì dán bưu phiếu Việt Minh được đăng ở báo Philatelia (Liên Xô cũ) ra tháng 12/1987 và cho rằng "đó là ngụy tạo và về Tem Việt Minh cho tới nay, các cơ quan hữu quan của Việt Nam không có sự thừa nhận". Đến Tạp chí Tem số 40 (tháng 1/2000) ông Trần Nghiên đưa bài "Cần làm rõ hơn sự kiện Tem Việt Minh". Vì vậy chỉ trên tư cách một nguời sưu tập tem, tôi xin cung cấp một số tư liệu sau, góp phần làm sáng tỏ thêm vấn đề này.

Tem Việt minh hình vuông

Về bài báo tác giả Đoàn Quang Vinh nhận xét về Bưu phiếu Việt Minh, tôi thấy có những điểm nhất trí sau :
Việt Minh hải ngoại đến 18/6/1945 vẫn còn tồn tại là một điều khó tin. Các đồng chí lãnh đạo ở đây (Hồ Chí Minh, Hoàng Văn Hoan, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Cao Hồng Lĩnh, Vũ Anh) đã lần lượt về nước trước đó đã lâu.
Năm 1945, cách mạng đã lên đến cao trào và liên tỉnh Cao Bắc Lạng đã thành khu giải phóng (Việt Nam Độc lập số 222 ngày 10/7/1945) nhưng mọi hoạt động cách mạng vẫn giữ nguyên tắc bí mật vì còn thổ phỉ và phản động tay sai của Nhật. Trong mục chú ý của tờ Việt Nam Độc lập só 223 ra ngày 20/7/1945 có ghi "thư từ đi lại chỉ có giao thông quen đưa đến mới nhận thư, có tem cũng vậy. Người lạ đưa giấy giới thiệu có dán tem mặc dầu cũng phải câu lưu ngay để điều tra".
Do vậy bưu phiếu có giá tiền một cách công khai để gửi thư từ, là một việc khó có thể có được. Vả lại việc ủng hộ đoàn thể tiền mặt đều đưa trực tiếp qua các cán bộ cơ sở.
Việt Minh hay Việt Nam Độc lập Đồng minh không phải là Đảng nên không có từ "Tỉnh bộ, Liên Tỉnh bộ, Chấp ủy mà theo các tài liệu chỉ thấy ghi là Ban Việt Minh tỉnh, Ban Việt Minh Liên tỉnh, Ban Chủ nhiệm thôi. Như vậy loại Bưu phiếu Việt Minh có ghi giá tiền và in hai màu mà Tạp chí Tem sổ 39 đã nêu, tôi không thấy nói ở một tư liệu nào sưu tầm đuợc và không một nhân chứng nào xác nhận.

Tuy nhiên có một vấn đề khác tôi thấy cần nói rõ hơn. Đó là ngôi sao múi rộng và ngôi sao múi thon, theo nhiều tài liệu thì lá cờ đỏ sao vàng trong cuộc Khởi nghĩa Nam kỳ năm 1940 dùng ngôi sao vàng cánh thon. Cờ đỏ sao vàng trong Quốc dân Đại hội ở Tân Trào ngày 16/8/1945 lại là ngôi sao vàng cánh rộng, đến kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa 1, tháng 11/1946 duyệt quốc kỳ cũng là ngôi sao vàng cánh rộng. Tuy nhiên trên thực tế lúc đó ngôi sao vàng không theo một chuẩn mực nào : Có lúc, có nơi dùng ngôi sao vàng cánh rộng, nhưng cũng có lúc có nơi lại dùng ngôi sao vàng cánh thon. Vấn đề này có liên quan đến một loại tem Việt Minh hình tròn với 1 ngôi sao cánh thon sau đây:

Tem Việt Minh hình tròn

Nhân đọc bài báo "Tem Việt Minh" đăng báo Quân đội Nhân dân ngày 17/8/1982 có đoạn viết: "Mặt trận Việt Minh phát hành một loại tem đặc biệt, đó là Tem Việt Minh... Tem Việt Minh in hình tròn trên giấy trắng, ở giữa có hình ngôi sao năm cánh (giống như phù hiệu trên mũ của bộ đội hiện nay), Tem xuất hiện từ những ngày chuẩn bị cho Cách mạng Tháng Tám (1945)" và từ nguồn tin này, tôi đã tìm hiểu thêm và được biết :
- Tại phòng lưu trữ Của Bảo tàng Cách mạng Việt Nam có 1 tờ 14 con tem Việt Minh với số đăng ký BTCM 608/Gy-14 (tem tròn). Trang 207 cuốn hồi ký cách mạng "Nhớ nguồn" của Bích Tùng và Lý Đại Việt - NXB Văn hóa Dân tộc - Hà Nội 1992 có đoạn viết :
"Một buổi trưa, đang nói chuyện truớc đông đảo nhân dân xã Phương Viên (thuộc Chợ Đồn) thì bỗng nhận đuợc thư dán 3 tem Việt Minh (tem màu vàng, sao năm cánh). Vì thư ba tem (loại Đại hỏa tốc) nên phải mở ngay. Thư chỉ bằng bàn tay, những nét chữ cứng cáp, lời lẽ rõ ràng, đồng chí Hồ Đức Thành, theo lời ông cụ (hồi đó xưng ông cụ tức là Bác Hồ), đồng chí phải quay lại Cao Bằng ngay cùng với Lê Tùng Sơn lấy lại súng và người, dùng lại danh nghĩa Đồng minh Hội để đối phó Hoa quân nhập Việt. Duới ký tên Văn" (Văn là bí danh của đồng chí Võ Nguyên Giáp).
Năm 1995 tôi có được gặp cụ Hồ Đức Thành nhân chứng của sự kiện (cụ nguyên là Phó chủ nhiệm Biện sự xứ ở Long Châu Trung Quốc năm 1942 - 1944 hiện ở phố Tông Đản - Hà Nội). Cụ xác nhận như sau : "Loại tem Việt Minh hình tròn, màu đỏ gạch, giữa có ngôi sao và chữ VM, còn loại Bưu phiếu có giá tiền, nền xanh, thì chưa thấy".
Trên báo "Việt Nam Độc lập" (cơ quan tuyên truyền Việt Minh Cao - Bắc - Lạng số 224 ra ngày 30/7/1945 (hiện lưu trữ tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam) ở mục "chú ý" có đăng : "chỉ có tem tròn giữa có ngôi sao năm cánh và chữ VM mới có giá trị, còn những tem khác đều thủ tiêu. Chỉ có khi, việc quan hệ và rất cần mới được dán tem". Như vậy, với những tư liệu trên tôi muốn kết luận :

1/ Có Tem Việt Minh (theo đúng từ viết trên báo Việt Nam Độc lập) đuợc dùng để thông tin liên lạc ở vùng căn cứ Cao - Bắc -Lạng khoảng 1945.
2/ Tem hình tròn có ngôi sao và chữ VM là loại tem đuợc sử dụng từ cuối tháng 7/1945 thay thế cho hai loại tem phát hành truớc đó được đăng ở số 223 Việt Nam Độc lập ra ngày 20/7/1945 và số 222 Việt Nam Độc lập ra ngày 10/7/1945 (các số báo này lưu trữ tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam có ghi hình vẽ). Sự việc của lịch sử là như vậy, còn việc tem giả, tem và phong bì ngụy tạo là việc cần phải thẩm định, đối chiếu về màu sắc, mầu giấy, cách in, kích thước... với những tài liệu đã được lưu trữ. (Trần Quang Vỹ)

Xin được nhận sự chia sẻ từ mọi người.