Tem cổ động du lịch thời Pháp thuộc

[The smaller dragon]

Trong thập niên 1930, chính phủ Pháp tại Ðông Dương phát hành nhiều tập tem kỷ niệm (nguyên văn: timbres-souvenir hay souvenir stamps) để quảng cáo cho việc du lịch tại Việt-Miên-Lào. Mỗi tập gồm 40 tem khác nhau:

1) Tonkin (Bắc Kỳ): 10 tem phong cảnh và con người
2) Annam (Trung Kỳ): 10 tem phong cảnh đền đài và con người
3) Cochinchine (Nam Kỳ): 6 tem dinh thự và phong cảnh
4) Laos (Ai Lao): 6 tem đền đài phong cảnh và con người
5) Cambodge (Cao Miên): 8 tem đền đài và con người.

40 mẫu tem này in nhiều mầu (xám, hồng, cam...) và qua hai ngôn ngữ Anh Pháp thành nhiều tập khác nhau nhưng cùng một khổ chữ nhật nhỏ 13cm x 9cm. Mỗi tập có hai tờ, mỗi tờ gồm 20 tem có keo được gấp lại.

Các tập tem này in tại nhà in tem thư Pháp Helio-Vaugirard ở Paris. Tựa đề tiếng Pháp là “Gouvernenment Général de L’Indochine. TONKIN-ANNAM-COCHINCHINE-CAMBODGE-LAOS. Carnet de quarante timbres-souvenir. PRIX: 4 FRANCS.” (Chính phủ Ðông Dương. BẮC KỲ-TRUNG KỲ-NAM KỲ-CAO MIÊN-AI LAO. Tập 40 tem kỷ niệm. Giá: 4 quan Pháp.)

Tựa đề tiếng Anh là: “40 souvenir stamps of FRENCH INDO-CHINA TONKIN-ANNAM-COCHINCHINA-CAMBODIA-LAOS.” (40 tem kỷ niệm Ðông Dương thuộc Pháp. BẮC KỲ-TRUNG KỲ-NAM KỲ-CAO MIÊN-AI LAO.”) Tập tem tiếng Anh không đề giá bán.

Vì in tại nhà in tem thư Pháp là nơi sau này, trong thập niên 1950, đã in tem bưu chính của các nước Việt Miên Lào nên kỹ thuật in và cách thiết kế không khác gì những con tem chính thức. Hiện nay, người ta hiếm thấy những tập tem này trên thị trường. May ra thì có thể thấy đôi ba con lẻ loi trên eBay hay trên một hai liên mạng đấu giá quốc tế khác. Hiếm hơn nữa là tìm được toàn bộ 40 con tem khác nhau trên phong bì thực gửi.

Tôi chia sẻ hình ảnh bộ sưu tập 10 phong bì thực gửi với dấu bưu điện Sausalito, California dưới đây. Mỗi phong bì dán 4 con tem kỷ niệm như sau:
1) Phong bì 1: Tem kỷ niệm Bắc Kỳ: Ho Guom, cầu Doumer, Hòn Gai, và Hải Phòng.
2) Phong bì 2: Tem kỷ niệm Bắc Kỳ: Van Mieu, người Bắc, người Mán, và ruộng lúa.

3) Phong bì 3: Tem kỷ niệm Bắc và Trung Kỳ: Cẩm Phả, người Mèo, người Mọi, và guồng nước.
4) Phong bì 4: Tem kỷ niệm Trung Kỳ: Ngọ môn, cổng vào Ðại Nội, đánh cá, và mũi Ba Làng An.

5) Phong bì 5: Tem kỷ niệm Trung Kỳ: Thác Bongour/Pongour, Hồ Xuân Hương (?),Tua Chàm, và nhà Mọi. (Chính hình ảnh thác Bongour/Pongour này sau in lại, trở thành con tem đầu tiên của dòng tem VNCH năm 1951.)
6) Phong bì 6: Tem kỷ niệm Nam Kỳ: Dinh Toàn Quyền, Viện Bảo Tàng, Ðền Kỷ Niệm, và bến tầu Sài Gòn.

7) Phong bì 7: Tem kỷ niệm Nam Kỳ và Ai Lao: Thủ Ðức, Bạc Liêu, thác Khôn, và Vạn Tượng.
8) Phong bì 8: Tem kỷ niệm Ai Lao: Trấn Ninh, sông Mê Kông, Luang Prabang, và người Lào.

9) Phong bì 9: Tem kỷ niệm Cao Miên: Angkor Vat và Phnom Penh.
10) Phong bì 10: Tem kỷ niệm Cao Miên: Angkor Thom, Oudong, vũ nữ, và người Cao Miên.

Mặt sau của tập tem tiếng Anh có bản đồ Ðông Dương cùng lời ghi chú: “For any information wanted, apply to official Tourist Bureau Saigon, French Indo-China.” (Muốn biết thông tin nào, hãy hỏi Phòng Du Lịch chính thức ở Sài Gòn, Ðông Dương thuộc Pháp.”) Chi tiết này là bằng chứng cho thấy đây là những tập tem kỷ niệm nhằm cổ động việc du lịch tại Việt-Miên-Lào, chứ không phải là những “Charity labels,” tức là những “tem/nhãn từ thiện” như một số các nhà sưu tầm tem người Mỹ định danh, vốn không nắm được trong tay những vật phẩm này.

[trungthichxelua]

tem đẹp quá ,tem này mình mua có mắc hong cô,chú ơi.

[The smaller dragon]

Tem đẹp và hiếm thì dĩ nhiên phải "mắc" rồi! Trungthichxelua có thể liên lạc với tôi nếu muốn biêt rõ bộ tem cổ động du lịch thời Pháp thuộc qua đc điện thư att411@comcast.net

[Ng.H.Thanh]

Nguyên văn bởi trungthichxelua

tem đẹp quá ,tem này mình mua có mắc hong cô,chú ơi.

Thấy giá trên mạng rao bán 200 đô giá khởi điểm mà chưa ai bid

[Angkor]

Theo như tư liệu của bác Rồng ở trên, hình như Pháp còn cho phát hành thêm một dạng tem tương tự cho 3 nước Dông Dương! Mong được các bác cho biết thêm.

Angkor xin cảm ơn.

[Angkor]

Vừa rồi Angkor cũng thấy trên mạng có thêm hai mẫu lẻ này,
Đây không biết có nằm trong tư liệu của bác Rồng không nữa?

[The smaller dragon]

Bộ sưu tập tem nhãn về Triển Lãm, Hội Chợ, Du Lịch, và Thiện Nguyện thời Ðông Dương thuộc Pháp (1900-1953)

Thời Pháp thuộc, tại Ðông Dương xuất hiện nhiều loại mẫu tem nhãn không có giá trị bưu cước. Mục đích của những loại tem nhãn này là quảng cáo cho các xứ Ðông Dương thuộc Pháp (Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ, Cao Miên, và Ai Lao) qua các hội chợ và triển lãm quốc tế, các thắng cảnh du lịch, các hoạt động quân sự, các sinh hoạt thiện nguyện, vân vân... Các loại tem nhãn này dĩ nhiên là do chính quyền thuộc địa Pháp sản xuất và phát hành. Nhưng cũng có hai tư nhân sản xuất và phát hành. Ðó là Delandre và Walthausen.

Ngoài tem nhãn, nhà cầm quyền Pháp tại Ðông Dương còn cho phát hành nhiều loại bưu thiếp về các Hội Chợ và Triển Lãm để quảng bá rộng rãi trong công chúng về thành quả của “mẫu quốc” tại các thuộc địa và về “xứ mạng văn minh” của Pháp đối với các sắc dân bản xứ. (Những chữ trong ngoặc kép này là tôi nhắc lại những khẩu hiệu dối trá của đế quốc Pháp tại Ðông Dương khi họ xâm chiếm và cai trị nước ta.)

Tôi không có chủ ý sưu tầm các loại tem nhãn này, nhưng chia sẻ một số thông tin và vật phẩm trong bộ sưu tập riêng với anh chị em trên Diễn Ðàn. Và theo yêu cầu của Angkor.

A. TEM NHÃN DO CHÍNH QUYỀN THUỘC ÐỊA PHÁP PHÁT HÀNH
1. Trước hết là tem nhãn quảng cáo cho các triển lãm và hội chợ thuộc địa, quốc gia Pháp, hay thế giới. Những cuộc Triển Lãm và Hội Chợ sau đây đều có tem nhãn kỷ niệm:
- Triển Lãm Thế Giới Paris 1900 (Exposition Universelle 1900)
- Triển Lãm Hà Nội 1902-1903 (Exposition de Hanoi 1902- 1903)
- Triển Lãm Thuộc Ðịa Quốc Gia Paris 1907 (Exposition coloniale nationale 1907)
- Triển Lãm Thuộc Ðịa Quốc Gia Marseille 1922 (Exposition Nationale Coloniale 1922)
- Hội Chợ Hà Nội 1925 (Foire de Hanoi 1925)
- Hội Chợ Hà Nội 1926 (Foire de Hanoi 1926)
- Hội Chợ Sài Gòn 1927 (Foire de Saigon 1927)
- Triển Lãm Thuộc Ðịa Quốc Tế Paris 1931 (Exposition Coloniale Internationale Paris 1931)
- Triển Lãm Quân Sự 1942 (Army Exposition Saigon 1942).

Hình 1: Cổng tam quan vào khu Ðông Dương trong Triển Lãm Thế Giới tại Paris 1900


Hình 2: Bộ tem nhãn Cao-Miên kỷ niệm Triển Lãm Thế Giới Paris 1900


Hình 3: Cảnh lính cứu hỏa biểu diễn chữa cháy trong Triển Lãm Hà Nội 1903


Hình 4 và 5: Khu Trung Kỳ và Nam Kỳ trong Triển Lãm Thuộc Ðịa Quốc Tế Paris năm 1931

2. Thứ hai là tem nhãn quảng cáo cho thắng cảnh các xứ Ðông Dưong Việt-Miên-Lào:
- Bộ Pháp quốc mỹ lệ (La Belle France. La France d’Outre-Mer 1929)
- Bộ tem kỷ niệm các thắng cảnh tại Ðông Dương (Tonkin-Annam-Cochinchine-Cambodge-Ai Lao 1936)

Hình 6: Bìa ba (3) tập tem nhãn giới thiệu thắng cảnh Ðông Dương 1936 (tôi đã có dịp giới thiệu chi tiết trong một bài trước)


Hình 7: Tem nhãn 1936 trên phong bì

3. Thứ ba là tem nhãn Bài Lao phát hành ở Nam Kỳ trong các năm 1933 đến 1938, mỗi năm một mẫu.
4. Thứ tư là một số tem nhãn đặc biệt khác như
- Tuần Lễ Yêu Thưong (Week of Kindness 1936)
- Kỷ niệm 40 năm chuyến bay đầu tiên ở Ðông Dương 1950
- Kỷ niệm thành lập quốc gia Việt Nam tự do 1950 (một (1) mẫu hình Bảo Ðại và cờ vàng ba sọc đỏ sau lưng.)
- Kỷ niệm Công Ước thiết lập ba quốc gia độc lập Viêt-Miên-Lào trong Liên Hiệp Pháp 1950 (một (1) mẫu hình cờ vàng ba sọc đỏ.)
- Tem nhãn Giáng Sinh Chiến Sĩ (Noel du Combatant 1950)(một (1) mẫu, giá mặt 1$.)
- Tem nhãn Cơ quan Y Tế Quốc Tế (World Health Organization, WHO) với tem các quốc gia Cao Miên, Ai Lao, và Việt Nam trong bốn (4) năm 1952-54.


C. TEM DO TƯ NHÂN PHÁT HÀNH
1. TEM DO DELANDRE PHÁT HÀNH
- Bộ tem nhãn thời Ðệ Nhất Thế Chiến 1916 gồm 12 mẫu (Tirailleurs Tonkinois, Annamites, Chinois, Milice Laotienne, Cavalerie Indigène de l’Indochine, Indo-Chine Service Géographique 1914-1916, Compagnie d’Ouvriers Pontonnieres de la Cochinchine, du Tonkin, Indo-Chine Etat-Major Governeur Général, Tem Point d’Appui de Saigon 1916: một (1) mẫu.

Hình 8: Một tem nhãn do Delandre sản xuất

- Bộ tem nhãn Bài Lao Hà Nội (Section de Hanoi. Vendu au Profit des Blessés), Hải Phòng (Haiphong. Vendu au Profit des Blessés Francais), Ðà Nẵng (Tourance Annam. Vendu au Profit des Blessés), Sài Gòn (Saigon. Vendu au Profit des Blessés 1916), và Cao Miên (Pour la Croix-Rouge Francaise. Le Cambodge 1916).

2. TEM DO WALTHAUSEN PHÁT HÀNH Walthausen phát hành tem nhãn Hội Chợ Triển Lãm Nam Kỳ (Foire Exposition du Sud Vietnam 1948) gồm một (1) mẫu với hai (2) giá tiền 10 cents và $2.00.

Hình 9: Một tờ tem nhãn do Walthausen phát hành, giá mặt 10c


Hình 10: Một tờ tem nhãn, giá mặt 2$


Hình 11: Một phong bì thực gửi có dán tem nhãn Walthausen. Lưu ý là tem nhãn này không có giá trị bưu cước
nên nhân viên Bưu Ðiện không đóng dấu. Dấu đóng trên tem nhãn này do chính Walthausen thiêt kế và tự đóng.

[Angkor]

Angkor xin được cảm ơn bác Rồng rất nhiều về tư liệu quý này! Quả thật đây là lần đầu tiên đọc được những thông tin tuyệt vời đến như vậy! Và cũng mới hiểu được vai trò của tem nhãn như thế nào!

Cũng theo tư liệu của bác, ngoài sự ''quãn bá'' cho các nước Đông Dương ra, Pháp còn phát hành cho khấp các xứ mà họ ''đặt chân đến''. và có không biết bao nhiêu là loại cho tem nhãn này!

Những điều Angkor suy nghĩ trước đây quả là vu vơ, giờ mới thấy hết được ý nghĩa của nó!

Angkor xin cảm ơn bác Rồng rất nhiều thưa bác!

[Ng.H.Thanh]

Vừa qua thấy lô tem này trên ebay giá cũng khá mềm, hy vọng các bác ở VN chơi chủ đề này sẽ sở hữu nó.

[Angkor]

Kính gửi bác Rồng

Bác vui lòng giúp Angkor hiểu dưới đây có phải là một trong những bộ tem nhãn thời Pháp thuộc ?

Angkor cảm ơn bác rất nhiều ạ!