Khoai tây^^!

[minhduc]

Khoai tây (danh pháp khoa học: Solanum tuberosum), thuộc họ Cà (Solanaceae). Khoai tây là loài cây nông nghiệp ngắn ngày, trồng lấy củ chứa tinh bột, loại cây trồng lấy củ rộng rãi nhất thế giới, và là loại cây trồng phổ biến thứ 4 về mặt sản lượng tươi - xếp sau lúa, lúa mì và ngô.

Khoai tây có nguồn gốc từ Peru,, trong nghiên cứu được David Spooner xuất bản năm 2005 thì quê hương của cây khoai tây là một khu vực phía nam Peru (ngay phía bắc hồ Titicaca.) Hiện tại người ta cho rằng khoai tây đã được du nhập vào châu Âu vào khoảng thập niên 1570 (khoảng 8 năm sau chuyến hành trình đầu tiên của Columbus vào năm 1492) và sau đó nó đã được những người đi biển châu Âu đưa đến các lãnh thổ và các cảng trên khắp thế giới khi chế độ thực dân châu Âu mở rộng vào thế kỷ 17 và 18. Có hàng ngàn thứ (bậc phân loại dưới loài) khoai tây được tìm thấy ở vùng Andes, nơi đó người ta có thể tìm thấy hơn một trăm thứ khoai tây ở một thung lũng, mỗi hộ nông dân có thể tích trữ tới mười mấy thứ khoai tây.

Khi đã được phổ biến ở châu Âu, khoai tây đã sớm trở thành một thực phẩm và cây trồng chủ yếu ở nhiều nới khác trên thế giới. Việc thiếu sự đa dạng về di truyền do thực tế là có ít loài khác nhau được du nhập ban đầu đã khiến cho khoai tây vào thời gian này đã dễ bị bệnh. Năm 1845, một loại bệnh nấm, Phytophthora infestans, cũng gọi là bệnh tàn rụi muộn đã lan nhanh chóng khắp các cộng đồng nghèo hơn ở tây Ireland, dẫn đến Nạn đói lớn Ireland. Khoai tây là loài quan trọng của 1 số nước châu Âu thời bấy giờ như Idaho, Maine, North Dakota, Prince Edward Island, Ireland, Jersey và Nga vì vai trò rộng lớn của nó trong nền kinh tế nông nghiệp và lịch sử của các khu vực này. Nhưng trong các thập kỷ cuối của thế kỷ 20, việc mở rộng diện tích trồng trọt khoai tây lớn nhất lại là ở châu Á, nơi có khoảng 8% số lượng khoai tây được trồng trên thế giới được trồng. Kể từ khi Liên Xô bị giải tán, Trung Quốc đã trở thành quốc gia sản xuất khoai tây lớn nhất thế giới, tiếp theo là Ấn Độ.

Năm 1890, một người Pháp là Giám đốc Vườn bách thảo Hà Nội đem hạt khoai tây trồng thử ở nước ta. Do khoai tây dễ trồng, củ ăn ngon, nó mau chóng được trồng ở nhiều địa phương. Người Pháp là người phương Tây di thực và phổ biến cách trồng cây này, nên nhân dân ta gọi loại củ đó là “khoai tây”. Cũng như bánh mì một thời gọi là “bánh tây”, quần âu gọi là “quần tây”, nhà biệt thự gọi là “nhà tây”... Vì muốn bỏ chữ “tây”, vào khoảng năm 1956 - 1957, nhà văn Phan Khôi (1887 - 1960) đã có lần đề nghị (viết trên báo) nên gọi khoai tây là “khoai nhạc ngựa” vì có nhiều củ nhỏ na ná như cái nhạc đeo ở cổ ngựa.

Hiện nay, trên khắp thế giới, từ khoai tây người ta đã chế biến ra hàng trăm món ăn khác nhau, thơm ngon, rẻ tiền, rất bổ dưỡng. Trong củ khoai tây có 2% protein bao gồm cả lysine (một axít amin thường không có trong protein thực vật) nên phối hợp tốt với ngũ cốc.

Trong protein khoai tây còn có một số axít amin tự do và các chất kiềm purin. Giá trị sinh học của khoai tây tương đối cao lên tới 75% (theo phương pháp Mittchell). Chất đường hấp thu chậm trong khoai tây đem lại cảm giác no và cung cấp năng lượng trong một thời gian dài. Chất kali có nhiều trong khoai tây giúp cho các vận động viên TDTT tăng sức mạnh cơ bắp.

Người ta đã tính khoảng hơn 200g khoai tây nướng cả vỏ cung cấp 844 mg kali (gấp đôi 1 quả chuối), 28% khẩu phần sắt hằng ngày, 43% khẩu phần vitamin C, 35% khẩu phần vitamin B6 và nhiều chất khác như niacin, thiamin, folat... Khi củ khoai tây thái miếng để lâu chưa chế biến, vết cắt sẽ bị thâm đen là do các hợp chất polyphenol bị men polyphenol oxydase tác động. Khoai tây nhạt dễ tiêu, lành và chất bột làm giảm tiêu chảy bởi vậy khoai tây luộc, nướng, nghiền không muối và đường là món ăn rất tốt khi bị rối loạn tiêu hóa hay tiêu chảy nhẹ

Những độc hại cần biết

Đáng lưu ý nhất là solanine - một alcaloid tương đối độc, với liều lượng 0,2 - 0,4g/kg thể trọng có thể gây chết người. Solanine có trong hạt của các quả của cây thuộc họ Solanaceae, trong khoai tây và đặc biệt trong mầm củ khoai tây.
Chất độc này phân bố không đều: ở vỏ củ thường nhiều hơn ruột củ (trung bình solanine trong ruột củ có khoảng 0,04 - 0,07g và trong vỏ là 0,30 - 0,55g/kg), và đặc biệt nhiều là khoai tây mọc mầm, lúc mọc mầm là thời kỳ chứa nhiều solanine nhất, có thể đến 1,34g/kg.
Triệu chứng ngộ độc solanine nhẹ là đau bụng, tiêu chảy, rồi táo bón. Ngộ độc nặng hơn có hiện tượng giãn đồng tử, liệt nhẹ hai chân. Gây tử vong khi hệ thần kinh trung ương bị tê liệt khiến cho trung tâm hô hấp không được hoạt động và ngừng tim do tổn thương cơ tim.
Để tránh ngộ độc, khi dùng khoai tây cần chọn khoai chắc, vỏ mịn không đốm vết và nặng so với kích thước. Tránh loại khoai đã mọc mầm, nhũn, hoặc có những mảng xanh. Những vệt xanh đó cho hay sự có mặt của solanine.
Một chất độc hại khác là acrylamide. Ngày 24/4/2002, Cơ quan quản lý thực phẩm quốc gia Thụy Điển (NFA) công bố có chất acrylamide (một chất gây ung thư) trong sản phẩm khoai tây rán (bánh mì và ngũ cốc được rán hoặc nướng ở nhiệt độ cao cũng có chất này). Đó là do khi đun nóng ở nhiệt độ cao như kiểu nướng hoặc rán làm cho asparagin - một loại axít amin có trong thực vật sẽ kết hợp với đường glucose có tự nhiên trong sản phẩm để tạo ra nhiều acrylamide. Chất này không hề có trong khoai tây luộc hay nấu, vì nhiệt độ đun nấu chỉ 100oC là thấp hơn nhiệt độ dầu mỡ rán (170-180oC). Sau đó là Thụy Sĩ, Na Uy, Anh và Mỹ... cũng đã phát hiện ra hàm lượng acrylamide trong một số thực phẩm tinh bột chế biến ở nhiệt độ cao như khoai tây rán, bánh mì, bánh phồng tôm...

Hiện nay, các nhà khoa học trên thế giới đều nhất trí với kết quả nghiên cứu của Thụy Điển. Tuy nhiên, theo giáo sư Dieter Arnol, Chủ tịch đoàn của Hội thảo (gồm các nhà khoa học chuyên về ung thư, sinh học, độc chất học, hóa học, kỹ thuật chế biến thực phẩm của WHO/FAO) họp ở Thụy Sĩ ngày 27/6/2002, kết luận: “Cần quan tâm đến các khám phá mới, nhưng các hiểu biết hiện nay còn thiếu nên chưa cho phép trả lời mọi câu hỏi của người tiêu dùng, của các nhà quản lý, các nhà xây dựng tiêu chuẩn”. Hội thảo khuyến cáo cần có nhiều nghiên cứu hơn nữa về acrylamide trên các mặt phơi nhiễm khác (thuốc lá, đồ uống, thịt và hải sản... chế biến) và thời gian phân hủy acrylamide trong cơ thể, dịch tễ học...

Khoai tây có thể dùng trong điều trị

Người ta cho rằng khoai tây không chỉ là lương thực, mà còn là dược phẩm. Qua nghiên cứu, GS.Venket Rao, Khoa dinh dưỡng Trường đại học Y Toronto, Canada cho hay, trong khoai tây có nhiều chất chống ôxy hóa. Nó có khả năng ngăn ngừa quá trình lão hóa, hạn chế sự phát triển của ung thư và một số bệnh khác. Và cũng cho biết các nhà nghiên cứu tại Đại học y Harvard, Mỹ, đã phát hiện ra rằng những người thường xuyên ăn khoai tây có khả năng giảm ung thư tuyến tiền liệt.

Nước ép củ khoai tây tươi có tác dụng trung hòa độ axít cao trong dạ dày, kích thích tiêu hóa và chữa viêm tuyến dịch vị. Do vậy nhân dân Nga từ xưa đã có kinh nghiệm dùng nước ép khoai tây để uống chữa đau dạ dày. Bà con ta cũng hay dùng củ khoai tây rửa sạch, thái lát mỏng dán lên vết bỏng nhẹ cho mau khỏi, hoặc bóc lấy vỏ củ khoai tây đã luộc, giã nát rồi đắp.

Những nghiên cứu gần đây còn cho hay khoai tây rất giàu sterol, giúp tăng cường khả năng miễn dịch cho cơ thể. Có nghiên cứu còn cho biết khoai tây có tác dụng làm chậm sự tấn công của HIV/AIDS. Theo dõi trên một nhóm các bệnh nhân nhiễm HIV thấy những người thường ăn khoai tây có khả năng sống thêm được ít nhất 2 năm nữa so với những bệnh nhân không ăn. Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu xem khả năng này thực sự có hay không, và đang đặt nhiều hy vọng vào sự cải thiện hệ miễn dịch của khoai tây

[chie]

@minhduc: Khoai tây chiên rất ngon, chị thường chiên giòn khoai tây rùi đổ sốt Lisa và sữa đặc vào trộn đều... ngon cực!

Góp vui với em 2 mẫu tem khoai tây nữa:

[trithuc_nguyen]

Góp vui với Đức nguyên cây khoai tây luôn nhen

[hat_de]

mục nì công phu quá chú minhduc hén
nhỏ là tài thiệt đó
cố gắng triển khai thêm mảng khoai tây chiên hoặc rộng 1 chút là các món có khoai tây ... minh hoạ bằng tem ẩm thực ... cái này phải hỏi Che-Việt HP

còn hum ni anh vào đây để... thả chim ... nghỉ hơn 2 tuần ngứa ngáy lắm roài



ngoài chim cánh chụt và ông rậm râu nếu soi kĩ sẽ thấy khoai tây trên tiem

nếu nhìn chưa ra thì coi đây

POTATOES



4 POTATOES vàng chóe nhé

Dân tem VN chúng ta thừa hay thóc từng được dùng thay tiền tệ trong bưu chính. Đó là vào giai đoạn 52-54 của thế kỉ trước tại VN. Tuy nhiên trên thế giới việc sử dụng vật trao đổi trung gian thay thế tiền tệ đã có tiền lệ. Đó là khoai tây. Và họ có trước chúng ta 6 năm lận.

Đánh dấu sự kiện đặc biệt này "tem khoai tây" đã được phát hành kỉ niệm việc khoai tây đã từng đóng 1 vai trò đặc biệt tại 1 khu vực địa lý nhỏ trong 1 giai đoạn đặc biệt.

Khoai tây thay tiền lạ mà có thật !!!!