Hạt dẻ...Hạt dẻ nóng đây!!!

[ke vo danh]

(Tiếp)

Hạt dẻ ấy theo người về từng bếp lửa. Ngồi bên bếp lửa giữa mà đông tháng giá, trên lửa là cái chảo gang. Hạt dẻ được rang cho vỏ sém vàng là vừa đủ. Mang xuống, ủ trong bao tải, trong giấy báo, nóng cả ngày. Ở các chợ quê, hạt dẻ bán cho trẻ con, cho học sinh, cho thanh niên. Ai đứng ra thống kê đã có bao nhiêu đôi yêu ở làng quê tôi dùng hạt dẻ làm quà cho nhau, dùng hạt dẻ để đưa đẩy những lời thề thốt. Anh nắm hạt dẻ đặt vào bàn tay em, hạt dẻ nóng rực trong bàn tay chúng mình như lời yêu sắp thốt ra. Đi xa, đến mùa đông, chợt thấy buồn, chợt thấy bàn tay trống trải và lạnh lẽo lại nhớ nắm hạt dẻ mẹ rang thời trẻ con. Mỗi hạt dẻ như mang theo một chút lửa của bếp lửa nhà mình, không quên được.

Năm nay tôi lại về rừng dẻ xã Quảng Lưu. Thắp nén hương cho mộ cụ Nguyễn Hàm Ninh. Xã Quảng Lưu là quê hương cụ Nguyễn Hàm Ninh - Danh nhân văn hóa nước nhà, người từng là Thái sư triều Nguyễn, thầy dạy vua Thiệu Trị. Đến thời vua Tự Đức, cụ được bổ nhiệm làm quan Án sát một tỉnh Nam Trung bộ.

Chuyện kể rằng, một hôm vua Tự Đức mở tiệc khoản đãi đại thần, cụ cũng được mời. Đang tiệc, vua cắn nhầm lưỡi và láu cá lấy đó ra đề thơ cho các quan. Ai có thơ hay sẽ được thưởng mỗi câu 10 lạng bạc. Lớn bé trong triều đều im lặng, duy có cụ Nguyễn đọc mấy câu: "Thuở bác sinh ra, chú chửa sinh. Từ sinh ra chú, bác làm anh. Ngọt bùi, cay đắng từng chia sẻ. Cốt nhục đan tâm nghiến đứt tình!". Vua khen thơ hay cả lời lẫn ý và thưởng 40 lạng bạc; nhưng rồi lại hạ lệnh phạt cụ 40 roi. Nguyên do là vị vua sính thơ văn này hiểu bài thơ muốn ám chỉ chuyện ông nghe lời gièm pha mà định chém anh ruột là Thiệu Bảo. Cụ Nguyễn ung dung... tuột quần chờ phạt. Vua Tự Đức giận quá định xử chém, nhưng ngại mang tiếng chém thầy dạy cha mình nên đánh 40 roi rồi trả về quê làm thứ dân. Suốt đời, cụ Nguyễn Hàm Ninh đã tạo nên một sự nghiệp thơ văn khá lừng lẫy, mang đậm lối sống của một kẻ sĩ trọng đạo lý, nghĩa tình mà khinh cường quyền. Mộ của cụ chính do cụ tự chọn đất.

Cụ Nguyễn Hàm Ninh đã chọn cho mình nơi an nghỉ quá đắc địa. Đầu hướng về rừng dẻ bạt ngàn bông hoa nở trắng, chân hướng về hồ nước Vân Tiền trong vắt. Cụ nằm đó, thảnh thơi, thụ hưởng cái mùi hương rất nhẹ, thơm nhẹ của màu hoa dẻ. Và bây giờ trên mộ cụ, lại trắng xoá một lớp hoa dẻ trắng. Cụ sống thanh cao. Khi nằm xuống, ngôi mộ cũng thanh cao như đời cụ. Đến mùa nhặt hạt dẻ, lũ trẻ con lại kiếm nắm củi khô, ngồi trong góc mộ của Cụ để đốt lửa, nướng hạt dẻ ăn. Cụ nằm giữa rừng, tưởng vắng vẻ mà gần gũi, tưởng xa cách mà ấm áp.