Lê Lợi sinh ngày 10-09-1385, tại Lam Sơn, Thanh Hóa. Ông là người cương trực, khảng khái.
Năm 1946, nhà Minh xâm lược nước ta. Trước cảnh nước mất nhà tan, ông rất đau lòng và nuôi chí diệt giặc, cứu nước. Ngày 07-02-1418, sau một quá trình chuẩn bị và vận động nhân dân, Lê Lợi được Nguyễn Trãi giúp sức đã phất cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn (tỉnh Thanh Hóa). Được đông đảo các tầng lớp nhân dân ủng hộ, cuộc khởi nghĩa đã nhanh chóng chuyển thành chiến tranh giải phóng dân tộc. Cuộc kháng chiến vĩ đại này đã kéo dài 10 năm (từ 1418 đến 1428) và kết thúc thắng lợi, lật đổ ách thống trị của nhà Minh.
Sau khi chiến thắng quân Minh, ngày 29-04-1428, Lê Lợi lên ngôi vua tức Lê Thái Tổ và lập ra triều Lê, đưa chế độ phong kiến Việt Nam lên giai đoạn phát triển thịnh vượng nhất. Ông mất ngày 05-10-1433.
Lê Lợi gắn liền với sự tích Hồ Gươm. Truyền thuyết kể rằng, khi nghĩa quân Lam Sơn khởi nghĩa chống lại ách đô hộ của giặc Minh, đức Lạc Long Quân đã cho họ mượn gươm thần để giết giặc.
Một năm sau khi đuổi giặc Minh, một hôm vua Lê Thái Tổ cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng trước kinh thành. Nhân dịp đó, đức Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Khi chiếc thuyền rồng tiến ra giữa hồ, tự nhiên có một con rùa lớn nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước. Theo lệnh vua, thuyền đi chậm lại. Ðứng ở mạn thuyền, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người tự nhiên động đậy. Con rùa vàng không sợ người, nhô đầu lên cao nữa và tiến về phía thuyền vua. Nó đứng nổi trên mặt nước và nói: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân!".
Vua rút gươm quẳng về phía rùa vàng. Nhanh như cắt, rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh.
Từ đó hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.
Bưu chính Việt Nam phát hành bộ tem "Kỷ niệm 600 năm năm sinh Lê Lợi (1385 - 1985)" (phát hành ngày 10-03-1986) gồm 1 mẫu do họa sĩ Nguyễn Hiệp thiết kế và bộ tem "Sự tích Hồ Gươm" (phát hành ngày 10-10-1998) do họa sĩ Trịnh Quốc Thụ thiết kế.
