Nguyễn Phan Chánh, họa sĩ vẽ tranh lụa nổi tiếng của Việt Nam với bút hiệu là Hồng Nam, sinh ngày 21-7-1892 tại Thạch Hà nay là phường Tân Giang, thị xã Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1922, ông tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Ba tại Huế nhưng không theo nghề dạy học. Năm 1925, ông là sinh viên khóa đầu tiên của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925-1930) và tốt nghiệp năm 1930. Ông nhận thức hội họa bắt đầu từ mực tàu bút lông, ước lệ phương Đông cổ truyền trong bố cục, màu sắc.
 |
| Tác phẩm “Chơi ô ăn quan” trên tem (1984) |
Tham gia đấu xảo thuộc địa đầu tiên tại Paris 1931, các tác phẩm tranh lụa nổi tiếng về đề tài nông thôn trên bảng màu nâu nhạt đầu tiên của Nguyễn Phan Chánh đã gây được tiếng vang lớn, lập tức đưa ông lên vị trí của một họa sĩ vẽ tranh lụa thành công nhất trong nghệ thuật vẽ tranh lụa Việt Nam. Kỹ thuật rửa lụa sau một lần vẽ làm cho lụa mềm mại, màu sắc thấm nhuộm vào từng thớ lụa là một tìm tòi lớn của ông. Ông được xem như một trong những họa sĩ tiêu biểu cho nền hội họa Đông Dương. Cách hồ lụa trước khi vẽ phác hình rất nhẹ ở mặt trái, mờ nhạt các đường viền hình họa cũng là những kỹ thuật rất riêng biệt của ông.
Suốt cuộc đời làm nghệ thuật, Nguyễn Phan Chánh đã để lại một sự nghiệp đồ sộ với số lượng ước khoảng trên 170 tác phẩm. Ông là người đang giữ kỷ lục về số tác phẩm được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông là các tranh lụa: “Chơi ô ăn quan” (1930), “Em cho chim ăn” (1930), “Rửa rau cầu ao” (1930),”Đan Mây” (1957), “Bữa cơm mùa thắng lợi” (1960), “Sau giờ trực chiến” (1967) “Trăng tỏ, trăng lu” (1970). "Chơi ô ăn quan" (1930) là tác phẩm đầu tiên và nổi tiếng nhất của Nguyễn Phan Chánh.
 |
| Tác phẩm “Sau giờ trực chiến” trên tem (1984) |
Với những thành tựu trong sự nghiệp sáng tác, Nguyễn Phan Chánh được mời tham gia giảng dạy Mỹ thuật tại một số trường học, trong đó có Trường Bưởi và Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội (1955). Ông đã góp phần đào tạo nhiều thế hệ họa sĩ Việt Nam sau này. Ông còn là người nhiệt thành yêu nước, tích cực phục vụ nhân dân, từng là: Đại biểu Quốc hội khóa III, Ủy viên Ban chấp hành Hội nghệ sĩ tạo hình Việt Nam khóa I, Ủy viên Ban chấp hành Hội liên hiệp Văn học, Nghệ thuật Việt Nam. Ông được Nhà nước Việt Nam tặng thưởng: Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất và truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt một năm 1996. Ông mất ngày 22-11-1984 tại Hà Nội, thọ 92 tuổi.
