Nguyễn Tri Phương (Nguyễn Vǎn Chương), đại thần triều Nguyễn, danh tướng chống Pháp cuối Thế kỷ 19.
Ông sinh ngày 09-09-1800, quê Phong Chương, Hướng Điền, tỉnh Thừa Thiên. Xuất thân trong một gia đình làm ruộng và nghề thợ mộc, cha là Nguyễn Vǎn Đảng, mẹ là Nguyễn Thị Thể. Vì nhà nghèo nên không xuất thân từ khoa bảng, nhờ ý chí tự lập, ông đã làm nên sự nghiệp lớn.
Là người dũng mãnh, lắm mưu chước, tận tụy với công việc, được vua tin dùng nên ông được phong thưởng nhiều chức quan trọng qua các triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức. Đặc biệt, nhiều nǎm ông làm Tổng đốc các tỉnh Gia Định, Biên Hòa, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang và Hà Tiên.
Nǎm 1860, ông giữ chức Gia Định quân thứ, Thống đốc quân vụ cùng Tham tán đại thần Phạm Thế Hiển trông coi việc quân sự ở miền Nam. Ông xây dựng đại đồn Chí Hòa (còn gọi là Kỳ Hòa). Ngày 25-10-1861, quân Pháp công phá đại đồn, ông chỉ huy quân lính chống cự quyết liệt. Ông bị thương, em trai ông là Nguyễn Duy tử trận và đại đồn thất thủ, Gia Định bị chiếm, ông bị hạ chức.
Nǎm 1872, ông giữ chức Tuyên sát đổng sức đại thần, thay mặt triều đình xem xét việc quân sự ở Bắc Kỳ khi quân Pháp uy hiếp Hà Nội. Ngày 19-11-1873, Pháp đánh úp thành Hà Nội, ông kiên quyết đánh trả đến cùng, trận chiến diễn ra ác liệt, không một chút khoan nhượng. Song, do áp lực của quân địch quá mạnh, con ông là Nguyễn Lâm bị trúng đạn chết, ông bị trọng thương và bị giặc bắt. Được lính Pháp cứu chữa, ông khảng khái từ chối và nói rằng:
"Bây giờ, nếu ta chỉ gắng lay lắt mà sống, sao bằng thung dung chết về việc nghĩa". Sau đó, ông tuyệt thực gần một tháng và mất vào ngày 20-12-1873, thọ 73 tuổi. Thi hài hai cha con được đưa về an táng tại quê nhà.
Vua Tự Đức phê chuẩn cải tên ông thành Nguyễn Tri Phương (1850) và tự soạn bài vǎn tế khóc ba vị công thần và cho lập đền thờ ông tại quê nhà sau khi ông mất. Ông là một dũng tướng, được ghi chép công trạng vào bia đá ở Tòa Võ miếu Huế.
Để tưởng nhớ về ông, một danh tướng chống Pháp đã quyết chiến anh dũng bảo vệ thành Hà Nội, ngày 31-08-2000, Tổng cục Bưu điện phát hành bộ tem
"Kỷ niệm 200 nǎm ngày sinh Tổng đốc Nguyễn Tri Phương (1800 - 2000)" gồm 1 mẫu với giá 400 đ giới thiệu hình ảnh Nguyễn Tri Phương, thể hiện qua bức tượng được xây dựng ở thành Định Hải xưa tại Đà Nẵng, là nơi ông giữ chức Tuần phủ Nam Nghĩa (1840), trông coi bố phòng cửa biển Đà Nẵng, sau đó làm Tổng đốc An Hà (An Giang, Hà Tiên), Tổng đốc Long Tường (Vĩnh Long, Định Tường).
Vóc dáng ông trong tư thế hiên ngang của một dũng tướng bên hình ảnh thành Hà Nội xưa, gợi về trận chiến quyết tử để bảo vệ thành Hà Nội, chống thực dân Pháp vào cuối Thế kỷ 19.