Pierre Dieulefils và bộ bưu thiếp Ðông Dương
 

Xuất thân cựu sĩ quan trong đoàn quân viễn chinh Pháp, Pierre Dieulefils mở cơ sở nhiếp ảnh tại Hà Nội năm 1887 sau khi được giải ngũ. Ðến năm 1902, Dieulefils bắt đầu làm bưu thiếp với hình ảnh phong cảnh, đền đài, cổ tích, nhân vật, thời sự và sinh hoạt của các xứ Bắc Kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ, Cam Bốt, Lào, và Vân Nam bên Trung Quốc do chính ông chụp. Công trình này được Dieulefils tiếp tục cho mãi đến giữa thập niên 1920, với tổng số hơn 5,000 bưu thiếp.

Hình Dieulefils

Dĩ nhiên là những bưu thiếp này là một cách quảng cáo công trình «khai hóa» của nước «Ðại Pháp» tại Ðông Dương. Nhưng ngày nay, nhờ nghệ thuật nhiếp ảnh của «Ðứa Con Trời » (Dieulefils) này mà chúng ta biết được một cách cụ thể hình ảnh của nước ta và dân ta đúng một thế kỷ trước đây, nhất là những hình ảnh lịch sử của cuộc khởi nghĩa Yên Thế với một bộ bưu thiếp phong phú tới 56 chiếc.

Dieulefils lấy cái lư làm dấu hiệu trên các bưu thiếp của ông. Hình ảnh mỗi địa phương nước ta được Dieulefils giới thiệu tổng quát trước tiên bằng một bưu thiếp tổng hợp như bốn bưu thiếp Quảng Yên, Hòn Gai (Gay), Móng Cái (Cáy), An Nam dưới đây.

File Đính Kèm 130412

Hình phong cảnh Hạ Long

Hình người dân giúp chúng ta biết y phục cổ truyền miền Bắc đầu thế kỷ XX

Cuộc khởi nghĩa Yên Bái: nhạc phụ của Hùm Thiêng Yên Thế đã bị giặc Pháp bắt

Cuộc khời nghĩa Yên Bái: một nghĩa quân bị bắt đang bị hỏi cung. Nhưng nhìn hình ảnh này, chúng ta phải đặt ngay nghi vấn: có thật cuộc hỏi cung nhân đạo và văn minh như thế này không, hay đây chỉ là dàn cảnh chụp hình để tuyên truyền? Bọn Pháp bắt được nghĩa quân thường chặt đầu bêu ngoài chợ (chính Dieulefils đã chụp làm bưu thiếp) mà lịch sự như thế này sao?

Cuộc khời nghĩa Yên Bái: Lê Hoan, Khâm Sai của Triều đình Huế, người đem quân đánh Ðề Thám

Hình ảnh Huế: Cửu Ðỉnh, tượng trưng chín vua đầu triều Nguyễn

File Đính Kèm 130419

Hình ảnh Huế: một cảnh của lăng Minh Mạng

Hình ảnh Huế: Ðại Nam Thành Thái

File Đính Kèm 130421

Năm 1997, một tác gỉa Pháp tên Thierry Vincent đã thực hiện được công trình nghiên cứu tổng hợp về bộ bưu thiếp Pierre Dieuleflis tựa đề Pierre Dieulefils, Photographe-Éditeur de Cartes Postales d’ Indochine (1997, 255 tr.). Anh chị em nào muốn biết thêm về Pierre Dieulefils và bộ bưu thiếp hơn 5,000 chiếc do công khó của tay nhiếp ảnh chuyên nghiệp này có thể tìm mua hay nhờ người mua sách tại Pháp. Ðây là trang bìa sách về Pierre Dieulefils

Hình một trang sách có chữ ký cùa tác giả Thierry Vincent

Ít nhất 1 trong số trên 5000 bưu thiếp của Dieulefils đã được chuyển tải lên tem:

File Đính Kèm 130566File Đính Kèm 130567

Chào Bác Rồng!
Bác cho con hỏi hai PC bên dưới có phải là một trong số 5000 PC của Pierre Dieulefils không?
Cám ơn Bác

Ðúng rồi cháu. Cháu cứ thấy bưu thiếp nào có hình vẽ cái lư bên dưới, bên trái hay bên phàỉ, là đúng của Dieulefils đó cháu. Ngay bên dưới cái lư, cháu còn đọc được hàng chữ "P.Dieulefils.Hanoi" mà!

(Xin phép bác TSD để đưa thêm vài thông tin lượm lặt được vào đây - xin cảm ơn bác!)

Cửa hàng đầu tiên của Dieulefils ở Hà Nội là:

File Đính Kèm 168144

Tức là 53 phố Hàng Trống (phố Lê Thái Tổ ngày nay trước cũng thuộc phố Jules Ferry, nhưng không có số lẻ). Dường như không có tấm bưu thiếp nào có hình cửa hiệu này!?

Theo thông tin tại trang http://www.pierre-dieulefils.com/PBC....asp?ID=109481, sau năm 1904 Dieulefils thuê cửa hiệu ở 42-44 phố Paul Bert. Nếu thông tin này đúng, cửa hiệu này phải ở đây:

File Đính Kèm 168145

Paul Bert là phố có nhiều bưu thiếp nhất, do đó tìm vị trí này thế nào cũng phải thấy!

Đây là góc nhìn từ phố Ngô Quyền:

File Đính Kèm 168146

Từ góc này chỉ biết có một ngôi nhà cạnh Hotel du Coq (có hình con gà trống ở trên).

Cũng từ góc trên, nhưng lùi ra xa thêm, thấy ngôi nhà trên rõ hơn:

File Đính Kèm 168147

Còn đây là góc nhìn theo chiều ngược lại, ảnh chụp từ phía khách sạn Metropole. Ngôi nhà cần tìm đã thấy khá rõ:

File Đính Kèm 168148

Ảnh chụp trực diện ngôi nhà dường như không thấy? Nhưng may có một tấm chụp phố Paul Bert từ phía Nhà Hát Lớn nhìn lại tại chính ngã tư này:

File Đính Kèm 168149

Phóng to hình một chút, thấy khá rõ chữ DIEULEFILS (có người bán trên delcampe đã đưa thông tin này từ lâu!):

File Đính Kèm 168150

Đặc biệt, cửa hàng có gắn thêm biển "Cartes Postales"!

Sau khi gia đình Dieulefils rời Hà Nội về Pháp năm 1913 (và rơi vào cảnh khó khăn do Thế chiến I), ngôi nhà trên dường như đã được Hotels du Coq mua lại để vươn ra mặt phố Paul Bert:

File Đính Kèm 168151

Pierre Dieulefils



http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...6/LYAUTEY5.jpg

Sơ lược về tác giả: Dieulefils sinh ngày 21 tháng 1 năm 1862 ở Malestroit (Morbihan). Tháng 4-1885, lúc vừa tròn 23 tuổi, Pierre được gửi sang Đông Dương trong nhóm viện quân sau cái chết của Henri Rivière. Đó là thời điểm của cuộc nổi dậy ở Huế (2-7-1885) và tiếp theo là phong trào Cần vương.

Dieulefils đóng quân ở Hà Nội. Ông đã tham gia vây hãm Ba Đình năm 1887 cùng với những trận khác. Trong thời gian đó ông đã chụp ảnh và một số địa phương.

http://www.pierre-dieulefils.com/Files/16916/0150.jpg

Tháng 8-1887 Pierre trở về Pháp và giải ngũ để có thể chung sống cùng người yêu. Khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp tràn lan, Pierre quyết định trở lại Hà Nội mở tiệm ảnh ở phố Paul Bert cạnh hồ Gươm và trở thành nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp đầu tiên ở miền Bắc.

Vợ ông đến với ông năm 1889 và hai người sống trong một ngôi nhà khiêm tốn. Năm sau hai người sinh con đầu lòng, cô con gái Marguetite Marie và hai bé trai sinh đôi Pierre và Georges ra đời năm 1891, đứa sau đã mất trong một vụ tai nạn. Một cô con gái khác ra đời năm 1894. Họ dọn về số nhà 53 phố Jules Ferry (Hàng Trống và Lê Thái Tổ ngày nay). Chính địa chỉ này đã được ghi trên các bưu ảnh đầu tiên được phát hành sau đó.

http://www.pierre-dieulefils.com/Files/16916/01comp.jpg


Kể từ năm 1885, tướng De Courcy đặt ra thuế thân và cấp thẻ cho những ai đã đóng thuế. Pierre trúng thầu việc chụp hình thẻ và đó là dịp cho phép ông đi lại nhiều nơi để chụp hình những vùng đất đi qua.

Gia đình ông trở về Pháp năm 1898 và ông đã mua một mảnh đất ở Malestroit với ý đồ xây một xưởng làm rượu táo và một ngôi nhà ở. Năm 1899 đứa con cuối cùng là Jean sinh ra ở Malestroit. Dieulefils chuẩn bị cho Triển lãm Quốc tế ở Paris năm 1900 trong đó có 5 gian dành cho Đông Dương. Vào dịp đó ông đã được một huy chương vàng cho những tấm ảnh của mình.

Trở lại Hà Nội năm 1901, ông bắt đầu hoạt động trong việc phát hành bưu ảnh. Bị ốm nặng năm 1904, ông phải trở về Pháp an dưỡng. Năm 1905 ông quyết định đi Campuchia, ngược dòng Mê Kông bằng tàu thuỷ từ Sài Gòn, để cập bến ở Phnôm Pênh rồi đi về Angkor.

Mấy tháng sau ông mở một cửa hàng mới ở Hà Nội tại số 42/44 phố Paul Bert (Tràng Tiền ngày nay) rồi lại xuống tàu thuỷ để tham gia Triển lãm Thuộc địa ở Marseille năm 1906. Triển lãm mở từ ngày 15 tháng 4 cho đến tháng 11/1906 và gồm 8 gian dành cho Đông Dương. Ông nhận được huy chương vàng cho các bức ảnh.

Năm 1907 gia đình ông tậu một ngôi nhà ở Đồ Sơn, khu nghỉ mát thượng lưu thời đó gần Hải Phòng. (hình dưới).

http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...3194726196.jpg

http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...8130014052.jpg

http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...8130360972.jpg


Năm 1908 ông tham gia Triển lãm Pháp-Anh ở Luân Đôn và giới thiệu cuốn sách Campuchia và phế tích Angkor mà đến nay vẫn còn là một trong những cuốn sách đẹp nhất và đầy đủ nhất về các phế tích ở Angkor.

Năm 1909 ông lại chụp ảnh Bắc Kỳ và xuất bản cuốn sách mới Đông Dương Tráng lệ và Kỳ vĩ: Bắc Kỳ, Trung Kỳ trưng bày tại Triển lãm Quốc tế ở Bruxelles năm 1910 và ông lại được một huy chương vàng. Họ trở về Pháp đến ở tại Fontenay axu Roses năm 1913 trước khi nổ ra cuộc Đại chiến.

http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...8129242155.jpg


Ông giao cửa hàng tại Hà Nội cho người khác quản lý. Con trai đầu của ông là Pierre đã hy sinh ở Chemin des Dames năm 1917. Sau chiến tranh một con đường ở Hà Nội được mang tên anh ta.

http://www.pierre-dieulefils.com/Fil...8130722347.jpg


Sau chiến tranh, Dieulefils trở lại con đường sang Đông Dương mà ông sẽ đều đặn đến trong nhiều năm. Ông sống tại Malestroit, nơi ông xây ngôi nhà gia đình mang tên “Cội nguồn” bên cạnh xưởng rượu táo trong những năm 1920. Ông qua đời năm 1937.

Trang web của hậu duệ P.Deuilefils
http://tranthanhnhan1963d.blogspot.c...ieulefils.html

Cám ơn Vaputin đã cho biết xuất xứ thông tin và hình ảnh mà Vaputin chia sẻ với ACE trên Diễn Đàn này.

Một bưu ảnh ít gặp của Deulefils

http://images-02.delcampe-static.net...49_001.jpg?v=1

http://images-01.delcampe-static.net...71_001.jpg?v=1

Chia sẻ thông tin mới nhất liên hệ đến Dieulefils. Nhờ Vaputin mách bảo nguồn tin, tôi có gửi một điện thư hỏi về sách ảnh Dieulefils do T. Vincent ấn hành. Thực ra, tôi đã có sách này với chữ ký tác gỉa, nhưng sách đã được gửi tặng bác Lê Ðức Vân như một món quà tri ngộ khi được bác Vân và các bạn tem tiếp đãi nồng hậu tại Hà Nội năm 2011. Con cháu Dieulefils đã trả lời tôi, lời lẽ xấc xược nên tôi đã nhẹ nhàng nhắc nhở anh ta, nay chia sẻ với anh chị em trong VietStamp


Le 13 juil. 2013 à 23:14, <att411@comcast.net> a écrit:
Hi,
Fortunately, I have happened to know your website. I am looking for a book about Dieulefils's postal cards by T. Vincent. Would you help me to acquire one?
Many thanks in advance.
Anh-Tuan Tran



From : Lionel Labastire <lionlab123@icloud.com>
Subject : Re: Books about Dieulefils
To : att411@comcast.net
Sun, Jul 14, 2013 06:41 AM
Good morning,
I wonder why you are sending this message to my private e mail and how you got it in the first place! Having said that, this book has not been available for some years (limited edition) and therefore You should try to find it on market places like Ebay or similar. There will be no re edition of this book as this would require my permission.
Best regards



From : att411@comcast.net
Subject : Re: Books about Dieulefils
To : Lionel Labastire <lionlab123@icloud.com>
Sun, Jul 14, 2013 03:20 PM
Good morning,
I am being surprised that you were surprised! If you would like to keep something private, then you should never create a website for the world to look at! Understand?
Secondly, I have asked you about a book relating to Dieulefils authored by another person. And I am now wondering how should the author need your permission to reprint it?!
Anyhow, thanks for your reply.

Ông "con trời" đó có quyền gì với bưu ảnh của cụ Dieulefils nhỉ?

Nhờ cụ Deulefils ta mới biết vua Miên Sisowath sang hơn Bảo Đại, ông này có chiếc du thuyền riêng
http://images-02.delcampe-static.net...39/334_001.jpg

Tuy vậy Bảo Đại lại chơi máy bay riêng

Cháu tuổi Tí, xin phép mạn bàn một chút. Câu trả lời của ông cháu ngoại này thực ra phản ánh một trong những nét tính cách không phải là hiếm gặp ở giới philatéliste et cartophiliste - sưu tầm Tem và CPA ở Pháp. Không phải nhà sưu tập nào cũng thân thiện và giàu thiện chí, cũng như coi bộ sưu tập của mình là nguồn thông tin văn hóa để chia sẻ và giao lưu thay vì là một khối tài sản kinh tế tích lũy.
Có lẽ trong cuốn sách mà bác đề cập, tác giả Vincent đã sử dụng tư liệu ảnh từ bộ sưu tập của ông Lionel Labastire nên nhà sưu tập này có sự sở hữu phần bản quyền hình ảnh. Hiên cuốn sách Pierre Dieulefils. Photographe-Editeur de Cartes Postales d'Indochine. Plus de 4800 references sur le: Tonkin - Annam - Cochinchine - Cambodge - Yunnan - Chine này đang được rao bán trên Abebooks.fr : EUR 190,52.

Cám ơn Temhp88. Nhưng ngày nay, tất cả các ảnh do Dieulefils chụp không còn bản quyền tác giả nữa, vì được chụp trong khỏang 1888-1925, cách nay hơn cả thế kỷ rồi. Luật bản quyền chỉ áp dụng trong vòng 50 năm mà thôi! Cho nên con cháu của Dieulefils nói như người trả lời cho tôi là nói láo!

Cũng cần nói thêm là chúng ta bị người Hán đô hộ hàng ngàn năm, người Pháp hàng trăm năm. Ngày nay trong thế giới có văn minh và văn hóa, chúng ta không còn nuôi mối căm thù hai giống dân này, nhưng chúng ta không bao giờ quên những tội ác họ đã gây ra cho tổ tiên chúng ta. Mình đối xử lịch sự với họ, nhưng một khi họ có mòi xấc xược là chúng ta cần phải có phản ứng thích đáng ngay.

Chia sẻ với Diễn Đàn một hình ảnh do Dieulefils chụp năm 1909 trong thời Pháp thuộc. Bọn Pháp bắt được một thanh thiếu niên, cháu vị anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám, chúng đã tra tấn dã man đến gẫy hết răng, rồi chém, và bêu thủ cấp như thế này:

Một tấm ảnh do cụ Dieulefils chụp, không rõ nó có được in thành bưu ảnh không?

http://photoinventory.fr/photos/MD3205.png

Đọc những email ở trên, tôi thấy Lionel đâu có lời lẽ gì xấc xược đâu, chẳng qua chúng ta KHÔNG BIẾT là muốn ra sách hoặc catalogue, ... về các bưu ảnh Indochine do Pierre Dieulefils xuất bản trước đây THÌ PHẢI XIN PHÉP cái ông Lionel này, đó là SỰ THẬT, còn vì sao thì câu chuyện rất dài dòng và rắc rối, tôi có liên hệ với mấy người bạn Pháp trong giới buôn bán bưu ảnh Indochine, có gặp và uống cafe hàn huyên ở đường Đề Thám, Q.1 thì họ nói rằng nếu muốn làm thì có lẽ làm ở VN thì thuận lợi nhất vì làm sách này ở Pháp ko được kể cả Thierry muốn tái bản lại cũng ko được, cho dù tôi có thắc mắc hơn 50 năm rồi mà (bản quyền cũng chỉ giới hạn đến ngần đấy thời gian mà thôi), nhưng mà họ cũng biết và trả lời là sự việc ko đơn giản như vầy đâu, cái này muốn biết rỏ hơn thì liên hệ với bác sĩ Gerard (bên Pháp), còn cái cuốn sách đó rất đắt tiền, hơn 200 Euro nhưng mà ko đáng để mua đâu vì nó đánh số , chú thích thôi, ... chứ ko phải in toàn bộ các hình bưu ảnh của Dieulefils chụp đâu. Cái ông Lionel này chỉ khẳng định là phải xin phép ông ấy nếu muốn tái bản lại cuốn đã in của Thierry. Người bạn Pháp, Thierry Vincent cũng xác nhận với tôi về vấn đề này