[Poetry]

Vị Tổ thứ mười sáu: La-Hầu-La-Đa (Rahulata)

Đầu thế kỷ thứ bảy sau Phật Niết-bàn

Ngài dòng Phạm-Ma ở nước Ca-Tỳ-La. Thuở nhỏ, ngài đã có sẵn lòng mộ đạo. Khi lớn do cơ duyên trong vườn có cây mọc nấm, Tổ Đề-Bà giải thích nhân do, mà ngài được xuất gia. Sau khi được truyền tâm ấn, ngài thống lãnh đồ chúng du hóa nhân gian, lần lượt đến phía Nam thành Thất-La-Phiệt gặp sông Kim-Thủy. Ngài bảo chúng: "Các ngươi biết chăng? Vừa thấy bóng năm đức Phật hiện dưới dòng sông, ta lấy bát múc nước nếm có mùi vị lạ, ngược dòng sông này chừng năm trăm dặm sẽ có bậc chí nhân ở, hiệu là Tăng-Già-Nan-Đề".

Ngài bèn dẫn chúng theo ven bờ sông trở lên, quả nhiên thấy Tăng-Già-Nan-Đề đang ngồi thiền trong thất đá. Ngài và đồ chúng dừng lại xem, chờ đến bảy ngày Tăng-Già-Nan-Đề mới xuất định. Ngài hỏi Tăng-Già-Nan-Đề: "Thân ông định hay tâm ông định?". Tăng-Già-Nan-Đề đáp: "Thân tâm đều định". Ngài lại hỏi: "Thân tâm đều định sao có xuất nhập?". Tăng-Già-Nan-Đề đáp: "Tuy có xuất nhập mà không mất tướng định, như vàng ở trong giếng, vàng ra ngoài giếng, thể vàng vẫn yên lặng". Ngài và Tăng-Già-Nan-Đề tiếp tục đối đáp:

- Nếu vàng ở trong giếng, vàng ra ngoài giếng, thể vàng không động tịnh, thì vật gì ra vào?.

- "Nơi vàng không động tịnh thì vật gì ra vào?" Đã thừa nhận vàng ra vào mà thể vàng không động tịnh.

- Nếu vàng ở trong giếng thì ra là vật gì ?

- Vàng, nếu ra ngoài thì ở trong giếng không phải vàng. Vàng nếu ở trong giếng thì ra không phải vật.

- Nghĩa này không đúng.

- Lý kia chẳng nhằm.

- Nghĩa này đã ngã.

- Nghĩa kia chẳng thành.

- Nghĩa kia chẳng thành mà nghĩa của ta thành.

- Nghĩa ta tuy thành mà pháp không có ta.

- Nghĩa ta đã thành vì ta mà không ta.

- Ta mà không ta lại thành nghĩa gì?

- Vì ta không ta nên thành nghĩa của ngươi.

- Nhân giả thờ vị thánh nào mà được "không ta" ấy?

- Thầy ta là Bồ-Tát Ca-Na-Đề-Bà chứng được "không ta".

Tăng-Già-Nan-Đề tán thán: "Cúi đầu lễ Bồ-Tát Ca-Na-Đề-Bà, người tạo thành nhân giả. Vì nhân giả "không ta", tôi muốn thờ nhân giả". Ngài bảo: "Vì ta đã "không ta", ngươi cần thấy ta ta. Ngươi nếu thờ nơi ta, biết ta chẳng ta ta".

Tăng-Già-Nan-Đề tâm được rỗng rang liền đảnh lễ nói kệ: "Ba cõi một ngọn đèn; Ánh sáng soi chiếu con; Mười phương đều sáng lạng; Như mặt trời trong không". Tăng-Già-Nan-Đề nói kệ xong, lại đảnh lễ cầu xin thế độ. Ngài bảo: "Tâm ngươi tự tại chẳng lệ thuộc vào ta, cần gì nương nhờ mà cầu giải thoát".

Một hôm, ngài gọi Tăng-Già-Nan-Đề đến bảo: "Nay ta đã già không còn ở đời bao lâu, đại pháp nhãn tạng của Như-Lai trao lại cho ngươi. Nghe ta nói kệ: Nơi pháp thật không chứng; Chẳng giữ cũng chẳng lìa; Pháp chẳng tướng có không; Trong ngoài do đâu khởi". Tăng-Già-Nan-Đề nghe kệ xong càng thêm cung kính, nói kệ tán thán: "Lành thay bậc đại thánh; Tâm sáng như nhật nguyệt; Ánh sáng chiếu thế giới; Ma tối diệt hết sạch". Ngài ngồi trên tòa lặng lẽ thị tịch. Bốn chúng xây tháp cúng dường .