Tem Apsara của danh họa Tô Ngọc Vân

[Poetry]

Tô Ngọc Vân (1908-1954) là một trong số ít họa sĩ Việt Nam tham gia thiết kế tem bưu chính Đông Dương.

Mẫu tem Apsara được ông thiết kế từ nguồn tư liệu qua những chuyến đi vẽ, sáng tác ở khu đền Angkor Wat, Angkor Thom của Campuchia. Hình tượng chính trên tem là nữ thần Apsara, một trong hàng ngàn tượng vũ nữ điêu khắc nổi trên những vách đền đài của nền văn hoá cổ Khmer.

Tem Apsara vẽ nét đơn giản, một màu, giữ được bản sắc cổ kính của điêu khắc đá đình chùa miếu mạo Á Đông. Mẫu tem thể hiện nét đặc trưng nghệ thuật Khmer với những nét hoa văn mây, lá, đầu rắn... uốn lượn, cách điệu theo lối cổ điển, hình lá đề - mô típ của Phật giáo.

Tem Apsara được in thành bộ 5 mẫu tem với 5 màu và 5 giá mặt khác nhau: 50c (nâu), 60c (tím), 70c (xanh dương), 1$ (xanh lá), 2$ (đỏ). Tem được in tại Công ty Hélio-Vaugirard Paris (H.V. Paris), mang tiêu đề “POSTES-INDOCHINE” và “RF” (République Française). Trên mỗi con tem ghi rõ tên tác giả: TÔ NGỌC VÂN, H.CHEFFER.

Tem Apsara được phát hành vào những năm 1931-1941: các mẫu tem 50c, 1$, 2$ phát hành năm 1931; mẫu tem 60c phát hành năm 1932; mẫu tem 70c phát hành năm 1941. 5 mẫu tem Apsara này được lưu hành rộng trên toàn cõi Đông Dương.

4 mẫu tem Apsara 50c, 60c, 1$, 2$ còn được in đè chữ "SERVICE" (sự vụ), phát hành ngày 27-02-1933.

Năm 1943, Chính phủ Vichy(1) phát hành 3 mẫu tem Apsara 50c, 1$, 2$ nhưng không có tiêu đề “RF”. Những mẫu tem này không được bán tại các nước thuộc địa Pháp khi đó.

Tem Apsara của danh họa Tô Ngọc Vân là mẫu tem thứ 23 của Bưu điện Đông Dương kể từ khi Pháp phát hành tem thư ở Việt Nam, và cũng là mẫu tem duy nhất ông góp vào nền nghệ thuật tem thư ở Việt Nam. Tem Apsara của Tô Ngọc Vân còn là biểu hiện cho sự giao lưu văn hóa lâu đời của hai dân tộc Việt và Khmer.

Họa sĩ Tô Ngọc Vân thời trẻ.



Tên họa sĩ Tô Ngọc Vân in trên tem Apsara.



Tem Apsara phát hành năm 1931.



Tem Apsara phát hành năm 1932.



Tem Apsara phát hành năm 1941.



Một mẫu tem Apsara in đè chữ "SERVICE".



Tem Apsara phát hành năm 1943.



Một bì thư gừi từ Sài Gòn đi Madagascar ngày 26-08-1940 có dán tem Apsara.

**********

(1)Chính phủ Vichy là thuật ngữ thường dược dùng để miêu tả chính phủ Pháp hợp tác với phe Trục từ tháng 7 năm 1940 đến tháng 8 năm 1944, trong Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Chính phủ này chính thức gọi mình là Quốc gia Pháp (État Français) và do Thống chế Philippe Pétain đứng đầu, ông thành lập chính phủ này sau thất bại quân sự của Pháp trước Phát xít Đức.